ادیب، ادب و آزاتی
نوشت: ژاں پال سارتر
جاچ: جعفر قمبرانی
ژاں پال سارتر فرانس نا اسہ فلاسفر ادیب و ناول نگار اسیتون اوار تینا وخت ئنا اسہ گچینو سیاسی ءُ باسک ہم گدرینگانے۔ دا نوشت ”ادیب، ادب و آزاتی“ اونا اسہ گچین ءُ خیال ئسے ہرادے عتیق آسکوہ بلوچ تینا کتاب ”کاغذی پھل آک“ ئٹی براہوئی بولی ٹی مٹ کرینے۔ دا سرحال نا اول سر ئٹ مسہ سوج ارفک و ہموفتا زی آ تینا قلم نا سیاہی تے وہیفک۔
نوشت کیک کہ ادب انت ئسے؟
ژاں پال سارتر نا ردئٹ ادب بیرہ زیبائی و سیل سوات نا ذریعہ اف بلکن ادب سیاسی اخلاقی و فکری عمل نا پن ءِ ہراکہ ادیب کن اسہ بھلو زمہ واری ئسے۔ اوفتا پاننگ دا ہم ئسک کہ ادب ہمو گڑا ءِ ہرانا ذریعہ ٹی اسہ ادیب اس بندغ و بندغ تون گنڈوک راج ئنا آزاتی، انصاف و بندغی حق آتیکن توار بڑز کیک۔ سارتر پائک کہ ادب آزاتی نا دعوت ئسے۔ ادب راستکی نا کلہو و قاری کن آئری ءُ گڑاس مریک۔ یانی ادب ءِ قاری مف تو ادیب نا آجوئی نا کلہو ہچبر کاریم نا اف۔ گڈ سر ئٹ پائک کہ ادب ادیب نا پارہ غان آجوئی نا کلہو ئسے و خوانندہ تیکن آزاتی ءِ امنا کننگ نا ورندی ئسے۔ کلہو نا مننگ و اونا ورندی زندہ غا راج آتیکن المی ءُ۔
مستی ادب و ادیب نا سیالی و چاہنداری ٹی نوشت کیک پائک کہ ادیب ہم جہان نا ایلو فنکار تیانبار اسہ فنکار اس مریک ولے ادیب تینا تہہ ءِ خُتیسا کڑمبی آن ہمو لوز آتے بکار کریسا زند ئنا مانہ تے پٹ و پول کیک۔ ہنداڑے مٹ و بدل کروک آ جہس مٹ کیک کہ ”ہراتم اسہ بندغ اس ادب تخلیق کننگ آ لگک و تینے ادیب پائک گڑا ننے دا حق مریک کہ اوڑان سوج کین کہ نی نوشتہ انتکن کیسہ؟ نیتون پاننگ کن انت ارے؟ نی دننگا ہرا ہیت ءِ پاننگ خواسہ ہرانا سر مننگ ایلوفتیان جتا و اہم ءِ؟
جہس نوشتہ کیک کہ اسہ پامدارو ادیب اس چاہک کہ اونا ہر لوز اہم ءِ۔ او چاہک کہ لوز آک کارتوس آنبار پر پستول ئسے ءُ۔ ہراتم ادیب نوشتہ کیک یا ہیت کیک گڑا او سم کاری کیک۔ ادیب اختیار تخک کہ او چھپ مرے و ہچ پاپ ولے ہراتم او پاننگ و نوشتہ کننگ ءِ بنا کیک گڑا نن امیت کینہ کہ او اسہ بالغ ءُ بندغ ئسے آنبار ہندن سم کاری کرو کہ سمک ٹک لگر۔“
تینا ایلو سوج ئنا ورندی ٹی تینٹ پائک کہ منہ ادیب آتیکن ادب زند آن نرنگ نا کسر ءِ۔ منٹ کن تو ادب کٹنگ نا ساعت بشخک۔ مستی پاننگ خوائک کہ ادیب زند ئنا ہر ساعت نا ودار کیک ہرا اونا تہٹی اسہ لڑزہ اس شاغر و اودے چنڈیفسا نوشت کننگ آ بیوس کیر۔ جہس پائک کہ دا رد ءُ ہیت ئسے کہ ادیب تینا ذات اکن نوشتہ کیک بلکن اونا لوز آتیان سرپند مریسا ای تو ہندن تکاٹ کہ داڑے نوشتکار دا کلہو ایتک کہ ادیب تینا خوانوک آتیکن نوشتہ کیک و اوڑکن المی ءِ کہ اونا لوز آک پین کس نا دُوی اٹ پاننگر و عمل نا حد اسکان سر مریر۔ واہم دا المی اف کہ ادیب نا ہر لوز مون ئنا بندغ آتے خوش کے۔ مننگ کیک کہ بھاز بندغ آتے ادیب نا نوشتہ غاک سوختئی نا حد اسکان تنک کیر۔ نوشتہ کیک کہ ہندا سوختئی و بد بیسئی نوشتکار نا نوشت ئٹ ہم ساڑی مننگ کیرہ۔ ہندا بدبیسئی نا درشان ہرادے ادیب کیک یا تو اونا خوانوک، ادیب نا راج ئنا آزاتی تون تفوک مریک۔ یانی کہ ادیب نا لوز آک الم گڑاس بندغ ءِ بد بیسہ کیر نا تو او ادب ہچبر کاریم نا اف۔
ہندا سوج کہ ”ادیب دیر کن نوشت کیک؟“ ئنا ورندی ٹی جہس نوشت کیک کہ ”اسہ یہودی اس تینا یہودی مننگ آ بے وس ءِ انتئے کہ مخلوق اودے یہودی پائک و سرپند مریک۔ اودے تینا یہودی مننگ یا مفننگ ئٹ ہچ ءُ اختیار اس اف ولے ادیب ءِ کس بیوس کپک کہ او ادیب مرے۔ ادیب تینا منشا ئٹ ادیب اس مریک ہندا خاطران ادیب مننگ نا ماڑی آزاتی آ جک ءِ ولے ہراتم کس دا پڑؤ کیک کہ او ادیب ئسے گڑا ایلو مخلوق اودے ادیب سرپند مننگ آ مریک و دوارہ اوڑان منہ امیت تخرہ و چاگڑد ئٹ اوڑتون اسہ گچین کڑد ئسے نا امیت تخرہ۔“
پائک کہ ایہن تو ہر ادیب تیوہ غا بندغی کن نوشتہ کیک ولے زیات وخت اونا اولیکو ہیت پاننگوک بندغ آک اونا خڑک ئناک مریرہ۔ سیال، کوزہ گیر و تینا جند ئنا راج۔ یانی ادیب نا قلم زوراکی و بیوسی نا نیام ئٹ لڈک و سیاہی وہیفک۔
“اسہ باشعور و پامی ءُ ادیب اس ہر وخت اسہ تضاد ئسے نا گواچی مریک و ہمو مخلوق نا برخلاف نوشتہ کیک ہرافک اودے پڈ پُر ارغ، بیننگ کن پچ و دائے تننگ کیرہ۔ ادیب آدینک نشان ایتک“ آدینک دیر ءِ؟ زوراک آتے و ہموفتے ہراکہ زوراکی نا گواچی ءُ ولے افسوز دادے کہ ہندا بیوس آ مخلوق تون داخس ہم وخت مفک کہ ادیب نا ہمو لوز آتے خوانر ہرافک اوفتیکن نوشت کننگانو۔
ایسر دا کہ ژاں پال سارتر نا دا نوشت اٹ مسہ سوج ارفنگانو کہ ادب انت ئسے؟ ادب نا فن و زند تون انت سیالی و ایلو دا کہ ادیب دیرکن نوشت کیک نا گوانڈ ورندی دا کہ ادب ہم ایلو فنکار تیانبار اسہ فنکار ئسے، ولے کل آن ودیک زمہ وار و مخلوق نا امیت آتا مون ئٹی مریک، ایلو دا کہ ادب نا زند اتون سیالی آجوئی تون ءِ، ادیب، ادیب مننگ ٹی آزات ءِ ولے تینا سرحال آتے پک کننگ ٹی اودے الس نا امیت آتے ہم ہروئی تمک و راج ئنا ویل آتے ہم دن آخا کہ ادیب تینے زند ئنا ویل آتیان نرفنگ کن ادب نا بکار ءِ کے۔ اگہ ادیب نا نوشت نا مسخت زند ئنا جنجال تیان نرنگ ءِ گڑا نرنگ کن ادیب تنیائی یا مرگ ئنا گواچی مرے جوان ءِ۔
ایلو دا کہ ادیب تینکن نوشتہ کپک بلکن اونا لوز آک تیوہ جہان کن نوشتہ مریرہ و ہر بندغ خواننگ تو دا پہہ مریک کہ دا لوز آک کنکن نوشتہ ءُ۔ ولے ادیب نا لوز آتا سمکاریک ساندہ تینا ڈیہہ ئٹ زوراک آتیکن مریرہ یا تینا راج ئنا بیوس آ مخلوق کن ہرا زوراکی و بے لیمجاڑی تا گواچی ءُ۔
آسکوہ بلوچ نا ہندا کتاب ”کاغذی پھل آک“ ئٹی جہانی ادب آن منہ ہندنو پین نوشت اریر ہرافک گواچنی بلوچستان و اونا بزہ انگا مخلوق کن نوشتہ مسنو۔ دافتے خوانبو و دا لوز آتیتون سنگتی کبو۔ مننگ کیک دا لوز آک ننا دڑد آتا درمان مریر۔
