نمیرانیں استاد صباءُ صبا لٹریری فیسٹیول
نبشتہ کار : اتیک بلوچ
مروچی لیاری ءِ گلی ءُ دمک بہ گندے گینگواری، منشیات، سلاہ ءُدُزی ءُ ڈُنگی ءِ بنجل جوڈ کنگ بیتگ اَنت کہ آئی ءِ انچیں اکسے پیش دارگ بیتگ کہ لیاری ہمے چیزاں چہ زانگ بہ بیت، بلے لہتے سالاں پیسر اے دمگ یک میان استُمانی فٹبالر ءُ باکسرانی بنجل زانگ بوتگ ءُ ھمے لیار ءِ تنک ءُ تہاریں دمکاں چ بلوچ ء یک کمٹِیڈیں دانشور، ھکیگیں راجدوست ، زانتکار ،کواس ، شائر، ادیب ،ءُ زبان زانت اُستادصباء دشتیاریء وتی کسانی ء سرجمیں زند گوازینتگ ۔
نمیرانیں پروفیسر صباء دشتیاری 2 ستمبر 1953 ءَ ماری پور گریکسکراچی ءَ ودی بوتگ، آئی ءِ پت ءَ پیدائش ءِ وھدءَ اُستاد ءِ نام گلام ھُسین ایر کُتگ۔
سباء ءِ اگاں بنداتی وانگ ءِ سرءَ کسانیں چمشانکے بہ دے ایں گُڑا اُستاد صباء دشتیاری ءَ وتی بنداتی وانگ 1965 ءَ چہ ہیسیٰ جمال اسکول نیا آباد لیاری ءَ وتی پرائمری وانگ سرجم کُتَگ ءُ پہ دیمتری وانگ ءَ آئی ءَ وتی دھمی تبک 1971 ءَ اوکائی میمن ہائی اسکول کرادر ءَ چہ کامرس ءِ تہا ڈگری سرجم کتگ۔
چوشکہ زانتکارءُ کواس گُشاں کہ اُستاد صبا ءَ اُردو شائری سک دوست بوتگ۔ اُستاد صباء ءَ اسکول ءِ زمانگ ءَ اُردو شائری ءِ نیمگ ءَ گیش دلگوش داتگ ، هاس اَلامہ اکبال ءِ شئیراں آئی ءَگیش سانمند کتگ ، سبا ءِ جند اسکول ءِ زمانگ ءَ سکیں وانوکیں نودربرے بوتگ ، آئی ءَ مُدام وتی تبک ءِ تہا جتا جتائیں مراگشاں بھر زرتگ ءُ آئی ءَ سوگات ہم رستگ۔اُستاد سباء ءَ وتی دوازدهمی تبک 1973 ءَ سرکاری ایس ایم کامرس کالج ءَ چہ کامرس ءِ پڑ ءَ سرجم کُتگ ، ءُ دیمترا آئی ءَ بی اے پرائیوٹءِ چکّاس داتگ ، پدا 1978 ءَ اسلامیات ءِ تہا ایم اے ءِ کُتگ ۔
اُستاد صباء ءِ زند ءِ تہا مستریں ءُ شوکتریں آشوب 1980 ءَ کئیت کہ ھمے زمانگ ءَ صباء بلوچستان یونیورسٹی ءَ اسلامیات ءِ شُعبہ ءِ تہءَ لکچرار بیت ۔ گُڑا 1980 ءَ بگرداں 2011 ءَ صباء ھمے شعبہ ءَ گوں ھمگرنچ بیت ءُ نودربراں اسلامیات وانین ایت ءُ سرجمیں بلوچستان ءِ اکس ءَ گندیت۔
اگاں ما صبا ءِ کھول ءَ بہ چاریں گُڑاں صباء ءِ کھول بلوچ لبزانک ءَ گوں بندوکیں ھاندانے بوتگ بلے آئی ءَ را گوں بلوچی زبان ءُ لبزانک ءَ ھچ مھر نہ بوتگ یا کہ وانگ ءِ ھُب ءُ واھگ نہ بوتگ ۔ چوشکہ بانل دشتیاری ءِ پئیمیں شائر ءُ ادیبے ءِ گس ءَ آ رُستگ ءُ مزن بوتگ ءُ بلوچی زبان ءِ پیشگامانی تہا یکے سید ظہور شاہ ہاشُمی آئی ءِ لوگ ءِ تہءِ مردمے بوتگ، بلے ایشاں ابید ھم آئی ءَ گوں بلوچی زبان ءُ لبزانک ءَ ھچ سیادی نبوتگ ۔ انچوشکہ صبا ءَ اے گپ وت گوشتگ کہ ، ”من ءَ مُدام اے گپ ءِ سرا باور بوتگ کہ بلوچی زبان کوچگ ءُ جنگل ءِ مردمانی زبان اِنت، بلوچستان یونیورسٹی ءَ وھدے کہ نودربراں گوں من بلوچی گپ ءُ تران کُتگ، گُڑاں من اے چیزّ رَد پہم اِتگ ۔ صباء گُشیت سامراجی ریاست ءَ وتی نظریہ ءُ زہنیت مئے سرا انچوش دور داتگ کہ ما وتی پجار شموشتگ ءُ اے ہر زورآوریں راج ءِ کار اِنت کہ ایر دستیں راجانی پجار ءَ گار بہ کنت “ ۔
نمیرانیں صبا ءِ زند ءِ تہءَ مستریں بدلی ھما وھد ءَ کیت وھدے 1981 ءَ صبا ءَ سنگت گُشاں کہ تو ریڈیو کوئٹہ ءَ بلوچی نبشتہ کن ءُ شنگ بہ کن ۔ اولی رندا آئی ءَ نہ منّ اِت بلے سنگتانی باز گُشگ ءَ پد صباء ریڈیو اسٹیشن ءَ کار ءَ بندات کنت ۔ چہ ھمے کار ءَ صبا ءِ زند ءِ تہا یک مزنیں بدلی یے کئیت کہ اُستاد صبا نہ تہنا چہ اُردو زبان ءَ دور بیت بلکیں آ بلوچی زبان ءِ یک مزنیں زانتکار ءُ ادیبے جوڈ بیت ۔
لبزانکی کار
اگاں ما صبا ءِ لبزانکی کارانی سرءَ گپ بہ کنیں گُڑاں اُستاد سباء اے پِڑ ءَ باز زانتکار اَت۔ نمیرانیں صبا دشتیاری ءَ وتی آشوبی شائری ءَ گوں بلوچ راج چہ جُھلیں واب ءَ پاد کُت۔ چہ ایشی ءَ ابید آئی ءَ وتی شائری ءِ تھا اِستان ءِ داشتگیں میر ءُ متبر ءُ سردارانی سرا پدریں ءُ زاھریں رنگے ءَ ایراد گِپتگ کہ آہاں تھنا کاگدانی سر ءَ بلوچ راج ءِ ایمنی ءُ بُنکی ھکانی گپ جتگ بلے دومی نیمگ ءَ ریاست ءِ زوراکیانی پاسداری کُتگ۔ صبا گُشیت اے بلوچ راج ءِ چُکچینی ءِ تہا ھما وڑا ھوار اِت اَنت کہ ریاست ءِ جند ھوار اَت، چوشکہ استادصبا ء گُشیت کہ،
وشیاں گون ءُ سکّیاں ھمراہ نہ باں،
زر چِنیں ھمبل ھچ کسی دوزواہ نہ باں۔
پروفیسر صبا دشتیاری ءَ شائری ءَ ابید کِسہ ھم نبشتہ کتگ کہ آھانی تہءَ بلوچ چاگرد ءِ سِلکاری ءُ چاگردی نا بروبری ءُ دگہ بازیں سرھالانی سرا نبشتہ کُتگ ۔ آ بلوچی لبزانک ءِ تہا یک مزنیں زانت ءُ زانشتے بوتگ ءُ آئی ءَ وتی زند ءِ ھمُک ساھت پہ بلوچ ءُ بلوچ ءِ لبزانک ، شائری ءُ زبان ءَ ببا داتگ ۔
صبا ءِ لہتیں بلوچی نبشتہ کُتگیں گدارانی نام چو اے وڑا اَنت کہ، آس ءُ ھسیب، ھون ءُ ہوشام، ترانگانی بُنزہ انت ۔ ھمے وڑا چوشکہ صبا ءَ پہ بلوچی زبان ءُ لبزانک ءَ باز کار کُتگ، آئی ءَ لبزانک ءِ ھما ھالیگیں جاہ پُر کُتگ کہ پیسرا کسے ءَ ھم نہ کُتگ، بلوچی زبان ءُ لبزانک ،” بلوچی زبان ءِ ھاکبت “ ، اے دو انچیں کتاب اَنت کہ صبا ءَ پٹ ءُ پولی تک ءَ نبشتہ کُتگ اَنت. ایشی ءَ ابید اُستاد صبا ءَ اُردو زبان ءِ تہا ھم کتاب نویستگ ، چوشکہ ، ”مطالعہِ فلسفہ ، سید ظہور شاہ ہاشُمی شخصیت اور پین “ ۔
صبا ءِ سیاسی زند
اگاں ما صبا ءِ سیاسی زند ءِ سرا گپ بہ کنیں گُڑاں من اے گوشت کناں کہ صبا ءَ پہ وت بلوچ ءِ جُنز ءِ تہا مزنیں جاہ ئے گِپتگ ۔ بلوچ سیاسی تحریک ءُ جُنز ءِ تہا شہید صبا دشتیاری یک منّتگیں مردمے بوتگ۔ اے جنرل پرویز مشرف ءِ رجیم اَت کہ آ سیاسی پِڑ ءَ ھمگرنچ بوتگ ءُ پہ گار ءُ بیگوائیں مردمانی ھلاپ ءَ بی ایس او آزات ءِ پروگرامانی تہا بھر زورتگ ءُ ایردستیں راج ءِ واستہ یک مزنیں راہشونے زانگ بوتگ۔ صبا مُدام یک تچکیں مزاج ءِ مردمے اَت، آ مُدام پریسکلب آنی دیم ءَ کو کار ءَ اَت پہ بلوچ ءِ ھاتر ا، صبا تو بہ دیستین گُڑاں آ مُدام بیگوائیں مردمانی کھول ءِ ھمراھی ءَ شُد ہڑتالانی کیمپاں نشتگ اَت، بلے آئی ءَ دم برگ ءِ نام نہ زانت، برے اے دمک ءُ برے آ پریس کلب، برے مُچیانی میان ءَ نودربراں لیکچردیگ ءَ اَت، بلے مروچی صبا ءِ نہ بوھگ بلوچ لبزانک ءِ ھاسکر مزنیں جاہے ھالیگ اِنت، صبا مُدام کار ءَ اَت، جُھد ءَ اَت، صبا صبا اَت۔۔۔
صبا جاہے گُشیت،
”اے صبا اِنت کہ پہ صبا ءَ نالیت،
جنت سر سر داں مریت گِندے“
صبا ء صبا اَت، گُشے رُژن ءِ چیدگ اَت، صبا مُدام جُھد ءَ اَت، جنگ ءَ اَت، گپ ءَ اَت، صبا زوراکی ءِ سانکلاں پروشگ ءَ اَت، صبا صبا اَت، صبا سرجمیں بلوچستان ءِ اکس اَت، صباء تو گُشے پہ بلوچی زبان ءُ لبزانک ءَ ودی بوتگ اَت۔
بلے وھدے جاور نگیگ بوتاں گُڑاں صبا ءِ تچکی ءَ صبا نِندگ ءَ نہ اِشت ، اے جاوراں صبا ءَ ھرچی کہ زوراکی دیست گُڑاں داں گُڈی ءَ آ زوراکی ءِ ھلاپ ءَ جنگ ءَ اَت۔۔۔۔۔
شہید صبا یک تچکیں مردے اَت آئی ءَ زور آور گوں تچکی ءَ ایر جت ءُ آ ایردستی ءِ رِپکانی بیگری ءَ سیاسی زرمبشتانی بھر اَت، ءُ آئی ءِ زند ءِ مستریں مکسد گُڈی ءَ تہنا بلوچ ءُ بلوچستان ءِ آجوئی اَت، بلے بازینئِے گُشیت صبا جزباتی بوتگ، من گُشاں انا صبا جزباتی نہ بوتگ بلکیں صبا یک زبان دوست ءُ زمین دوستے بوتگ . صبا اگاں زبان دوست ءُ بلوچ دوستے مہ بوتیں، گُڑاں، آئی ءَ ھچبر وت ءَ پہ بلوچ لبزانک ءَ ندر نہ کُتگ اَت ۔
صبا جائے گُشیت، ” منی اگاں ھمے گورے چُنڈ چُنڈیں گُد کہ پہ دھ ءُ بیست کلدار ءَ بھا بنت، گُڑاں پہ بلوچی زبان ءَ ھرچ بہ باں“ ۔
اے ھبر ءِ تہا وت یک مزنیں فلسفہ ئے گِندگ ءَ کیت، کہ یک انسانے چِنکدر زبان دوست ءُ لبزانک دوستے بیت۔۔۔۔
چوشکہ صبا ءِ توسیپ کنگ دوگال ءُ نبشتانکے ءَ سرجم نہ بیت بلے دیمترا کہ کائیں صبا ءِ یونیورسٹی ءِ زند ءِ سرا کسانیں چمشانکیں دئیں ۔
انچوشکہ زانتکار گُشاں کہ ”شہید صبا یونیورسٹی ءِ تہا وت یک یونیورسٹی یے بوتگ“ ، اے ھبرے تہا ھچ رَدی نیست کہ صبا وت یک یونیورسٹی یے بوتگ پرچہ کہ صبا یک انچیں ہستی یے بوتگ آئی ءَ ھمُک نودربرے دل ءِ تہا مھر رودینتگ۔ صبا ءَ مُدام گوں نودربراں نشتگ ءُ تران کُتگ ءُ آھانی زھنی ءُ پگری تر بیت کُتگ ۔ نمیرانیں صبا ءَ ھچبر وت ءَ چہ کس ءَ بُرزتر نہ لیک اِتگ ، آیا آ یک پروفیسرے بوتگ بلے آ مُدام یونیورسٹی ءِ کینٹین ءَ گوں نودربراں نِشتگ ءُ گوں آہاں ھر وڑیں سرھالانی سرا گپ ءُ تران کُتگ۔
ھمے پُر مھریں دلیریں مرد ءَ 30 سال بلوچستان یونیورسٹی ءَ گوازینتگ اَت، ءُ ھر بلوچ نودربرے کہ اے 30 سالانی تہا پہ وانگ ءُ زانگ ءِ ہاترا اے یونیورسٹی ءَ نزیک بوتگ اَت آئی ءَ زانتگ اَت ءُ ازّت کُتگ اَت۔
گُڈی ءَ بزانکہ 1 جون 2011 ءَ اے ھما تہاریں شپ بیت کہ صبا وھدے چہ بلوچستان یونیورسٹی ءَ وتی کوٹی ءَ روگ ءَ بیت لہتیں ناشناسیں بلوچ دژمنیں مردم صبا ءِ سرا تیر گواری کن اَنت ءُ آ نمیران بیت، بلے ھمے دژمناں جیڑت کہ چہ صبا ءِ کُشگ ءَ آئی ءِ پگر ھم ھلاس بیت، بلے اے دژمن ءِ نزوری اَت، اے وڑیں مزن رھشونانی کُشگ ، آئی ءِ پگر ءَ گیش مُکھم کنت ۔
اے گپ تچک اِنت کہ مروشی شہید صبا دشتیاری بوت کنت کہ بدنی ھساب ءَ مئے میان ءَ ساڑی مہ بیت بلے آئی ءِ اِلم ءِ رُژن کُلیں بلوچ قوم ءَ را راستیں راہ ءِ شون ءَ دیگ ءَ اِنت .
صباء لِٹریری فیسٹیول ،SLF
صباء لِٹریری فیسٹیول بساک ءِ مستریں پروگراماں چہ یکے ،ایشی ءِ مول ءُ مُراد لبزانک، وانگ ءُ زانگ، دود ءُ ربیدگی دیمروئی ءِ وھد ءَ بلوچ نامداریں اکیڈمک ءُ نبشتہ کار صباء دشتیاری ءِ زند ءُ کِرد ءِ منّگ ءُ آئی ءِ کردءَ بلوچ چاگرد ءِ تہءَ زندگ دارگ اِنت، چوشکہ بساک یک بلوچ نودربر گلے آئی مستریں کار ھمیش اِنت کہ بلوچ دود ءُ ربیدگ ، زبان ءُ سیاسی ءُ چاگردی جیڑہاں ھمے وڑیں سیاسی پروگرام بزانکہ صباء لِٹریری فیسٹیول ءِ وسیلہ ءَ بلوچ مھلوک ءَ آگاہ کنگ، چہ ایشی ءَ ابید ایس ایل ایف ءِ وسیلہ ءَ بساک ءِ لوٹ ھمیش اِنت کہ بلوچ زانتکار ءُ کواساں یکیں پتر ءَ آرگ ءُ جاہ دیگ ءُ پدا بلوچ ءِ راستیں جاورانی سرا تران کنگ ءُ یک سوبمندی یے ءِ نیمگ ءَ روگ یاکہ ھمے جیڑہانی توجیل ءِ ھاترا نوکیں شوربندی ٹہینگ اِنت۔
ھاسکر ایس ایل ایف ءِ مول ءُ مراد ھمیش اِنت کہ بلوچ نودربرانی تہا وانگی ءُ زانشتی بود پیداک کنگ ءُ آہان ءَ راستی ءِ نیمگ ءَ جُنزینگ۔ چوشکہ بساک ءِ نیمگ ءَ ایس ایل ایف ءِ پنچ مرکزی پروگرام بلوچستان ءِ جتا جتائیں جاہاں اڑ دیگ بوتگ، اولی ایس ایل ایف ءِ پروگرام پنجگور ءَ بوتگ، دومی نسیر آباد ءَ ، سیمی ناگ،ناگ بیسیمہ ءَ ، چارُمی شال ءُ پنچمی کیچ ءَ بوتگ ، اے پروگرامانی تہا بلوچ دانشور، اُستاد ، ادیب ءُ زانتکار ، نبشتہ کار ءُ دپتر زانت ،شائر ءُ ھاسکر نودربر تبکہ ءَ بگرداں لس مھلوک ءَ مزنیں کچے ءَ بھر زورتگ ۔
ایس ایل ایف ءِ مراگشانی تہا صبا ءِ ھاسیں لبزانکی ءُ اِلمی میراث ءِ سرا چمشانک دیگ بوتگ، آئی ءِ زند اِزم ءُ کار ءُ کردانی سرا ڈاکیومنٹری ھم پیش دارگ بوتگ۔ چوشکہ من پیسر ءَ ھم گوشت کہ اے مراگشانی مول ءُ مراد ھمیش اَنت کہ ، بلوچ دانشور ءُ رہشونانی کرداں بزانکہ صبا دشتیاری ءَ آئیڈیلائز کنگ ءُ آئی ءِ کرداں بلوچ چاگرد ءِ تہا تالان کنگ تاکہ بلوچ راج وتی دانشور آں بے ھال مہ کناں ءُ آہانی داتگیں ھوناں گوں وتی لبزاں بہ کمایاں ءُ مُدام یات کنگ بہ بنت .
صبا لِٹریری فیسٹیول بساک ءِ بنجاہی پیسلہ ئے ءُ ایشی ءِ تہا بساک ءِ مستریں واھِشت ھمیش اِنت کہ SLF ءِ دروشُم ءَ واجہ نیمرانیں صباء دشتیاری ءِ سرجمیں فلسفہ ءُ زند ، سیاست، ادب ءُ کُتگیں کارانی سرا پروگرام اَڑ دیگ ءُ آئی ءِ بے بھائیں قُربانیاں راج ءِ دیم ءَ تالان کنگ ۔ دومی شوکتریں شے ایش اِنت کہ اے پروگرامانی تہا ہر پِڑ ءِ مردم، نودربراں گِر داں اُستاد جاہ دیگ بنت کہ آ بیاینت ءُ وتی زانت ءِ وسیلہ ءَ راج ءِ کُمک بہ بنت بزاں پہ کوم ءَ بہ جیڑ اَنت ءُ کار بہ کن اَنت۔۔۔
یک دگہ چیز ے من ایس ایل ایف ءِ مراگشانی تہا دیستگ کہ ایشی ءِ تہا جتا جتائیں سگمنٹس ھوار کنگ بوتگ اَنت پدا شوکتریں چیز ایش اِنت کہ اے دُرستیں بلوچ ءِ جیڑہاں گوں ھمگرنچ بوتگ اَنت اے سِگمنٹس چو اے وڑا اَنت، کتاب میڑہ، سائنس ایگزیویشن ، اکسکاری، ساز ءُ زیملی بھر ءَ ھوار شائری ءُ گوشتانک ھم ھوار بوتگ اَنت۔
اے مراگشانی تہا جتائیں سرھالانی سرءَ بلوچ دانشورانی میان ءَ گپ ءُ تران بوتگ ، چوشکہ کلاسیکل بلوچ لبزانک ءُ بلوچ زبان ءِ باندات ءُ است، شائری ، درملکی لبزانک ءِ پٹ ءُ پول ءُ بلوچ لبزانکب ءِ پَٹ ءُ پول ءِ وڑ ءُ پیم ، اے پیمیں سرھالانی سرا ڈسکشن ءِ مستریں اَرزشت ایش اِنت کہ چہ اے وڑیں گپ ءُ تران آں ما وتی لبزانک ءِ تہا گہتری آؤرت کنیں ءُ ورناہاں گوں بلوچ لبزانک ءَ ھمگرنچ کُت کنیں ۔
من گُڈی ءَ ھمے گُشاں کہ صباء لِٹریری فیسٹیول بساک ءِ بنجاہی پروگرام ءَ چہ یکے چوشکہ اُستاد صباء نام ءَ اِنت ، اے فیسٹیول ءِ اَرزشت ایش اِنت، کہ بلوچ نودربر ، اُستاد اسکالر ءُ نبشتہ کاراں یک انچیں تلوئے دیگ کہ آ دُرست یکیں پترءَ بلوچ دود ءُ ربیدگ ءُ لبزانک ءِ سرا مراگش بہ کن اَنت داں نودربر ءُ مھلوک ءِ میان ءَ اِلم ءُ زانت ءِ یک رژنے تالان بہ بیت ۔
