پلستین  ءِ جیڑہ

پلستین  ءِ جیڑہ

ایسُپ بلوچ

دلگوش; اے نبشتانک  ءِ گیشتریں بہر ماں ایڈورڈ سعید  ءِ کتاب فلسطین کا مسئلہ (دی قوئسشن آف فلسطین) ءَ زورگ بوتگ انت۔

پجّار

”منءَ اے واستہ گلّینگ بوھگ  ءَ اِنت،منی وجود پمشکہ ھلاس کنگ بوھگ  ءَ اِنت کہ منی زمین  ءِ سرءَ دگہ راجے آبات کنگ بہ بیت“، اے  دردیگیں گالرد ایڈورڈ سعید  ءِ کتاب  ءَ نبشتہ اِنت۔ چوناھا زورگری  ءِباز تہر اَنت بلے انچشکہ اے گالرد پدّر کنگ  ءَ اِنت کہ پلستین  ءِ تہ  ءَ زورگری  ءِ تاکت سیٹلر کالونیئلزم  ءِ دروشم  ءَ دیمءَ اتکگ،بزاں یہودی آبات کار اتکگ انت  ءُ ایشاں پلستینی سیاست،معیشت  ءُ چاگرد  ءِ تہ  ءَ ودّان ودّان  ءَ وتی پنجگ مھکم کتگ انت،پہ وت کالونی جوڑ کتگ،زمین بھا زرتگ،میتگانی نام یہودی نام ایر کتگ اَنت،اے درچ  ءِ گڈسر بزاں 1948  ءَ ازرائیلی ریاست وجود اِنت۔ اے یک یہودی جنزے  ءِ درچ اِنت کہ اے یک پلانڈ مینکزم  ءِ بنیات  ءَ کار کنت۔ فلسطین  ءَ یہودی آبات کاری 1882 ءَ بندات بیت  ءُ 1948  ءَ اردیں فلسطین برتانیہ  ءِ زورگری  ءَ چہ آجو بیت تہ یہودی فلسطین  ءِ سرءَ کبزہ کن اَنت۔ پہ اے کار  ءَ تھنا سلاہ  ءُ جنگ کارمرز نہ بوتگ بلکیں ایشی  ءِ واستہ یہودی بیانیہ سکّ اہم انت کہ یہودی جنز  ءَ وتی بندات  ءَ چہ دنیا ھاسیں دروشم   ءَ تاکتوریں راج (امریکہ  ءُ یورپ) باور کنائینتگ اَنت کہ ما راست ایں،ما میانی رودرتک (Middle east)  ءَ دودا کن ایں،عرب وھشی انت،نا بلد اَنت،بے دود اَنت،جنگول اَنت۔ دنیا  ءِ باور بوھگ  ءَ پد دنیا  ءَ ھم یہودی بیانیہ  ءِ پلّامرزی کتگ،بیانیہ سازی  ءِ  تہ  ءَ نامداریں اھوالکار،راجدپتر نویس،لبزانکار،سیاستدان  ءُ نبشتہ کار ھوار انت۔ سیٹلر کالونیئل ازم مزنیں دروشمے  ءَ  مارا ساؤتھ افریکہ  ءِ تہ  ءَ اوں گندگ کئیت کہ اُودءَ  اسپیت پوستیں انگریز رونت،کالونی جوڑ کن انت  ءُ پدا انچیں وھدے کئیت کہ ھمے اقلیتیں اسپیت پوست نسلی ریاست بزاں کہ Apartheid state  ءِ جوڑ کن انت  ءُ ریاستی نظام  ءِ سرءَ کبزہ کن اَنت۔ سیاہ پوستانی سرءَنسلی تعصب کنگ بیت،سیاہ  ءُ اسپیت پوستیں جھمنندانی کالونی جتا کنگ بنت  ءُ سیاہ پوست انسانی اگبال  ءُ بنّکی اگبالاں چہ دور کنگ بنت،سیاہ پوست گچینکاری  ءُ دگہ جمہوری اگبالاں زبہر کنگ بنت،اے درچ نیلسن منڈیلا  ءِ جھد  ءُ ھاکمی  ءَ پد ھلاس بیت۔

ایڈورڈ سعید بازیں باوست چِست کنت،  ایشانی تہ  ءَ وانوک  ءَ را اے سما المّ کپ ایت کہ ایردستیں راجانی تہ  ءَ دانشور  ءِ کرد چی اِنت،ذمہ واری چی اِنت،دیدانک چی اِنت ءُ آئی ءِ بھرشت چی اِنت۔سعید  ءِ ھمے کتاب  ءِ وانگ  ءَ پد اے سما الّم ودیّت کہ سیاسی نبشتہ کاری چونیں اہمیں چیزے،نبشتہ کاری  ءِ پڑ  ءَ مخالفیں نبشتہی کارانی سرا تجزیہ کنگ  ءُ دنیا  ءَ را وتی جنز  ءِ بابت  ءَ وت ترجمانی کنگ چونیں گراں بہائیں کارے دانکہ دنیا تئی جیڑہ  ءِ سرا اردیں باوست کنت تہ آئی  ءِ گور  ءَ جنز  ءِ اینگل گوں مخالفے انٹلکچوئل ڈسکورس  ءَ بندوک مہ بیت بلے آئی  ءِ باوستانی تہ  ءَ تئی بیانیہ ھمینچو سانمند بہ بیت انچشکہ مخالفءِ  بیانیہ است اِنت۔ایڈورڈ سعید  ءَ وتی کتاب  ءِ تہ  ءَ زاؤنزم بزاں یہودی جنز،ایشی  ءِ پژدر  ءُ دیمروئی،پلستینی جنز،پلستینی جنز  ءِ دیمروئی،جنز  ءِ دیمروئء  ءِ ھاترءَ نبشتہ کار  ءُ  سیاستدانانی بھرشت، پلستینی جنز  ءِ بابت روبرکتی لبرل زانتکارانی روِشت،دو پوستگی  ءُ زاؤنزم ءِ بابت  ءَ دنیا  ءِ سیاسی روِشتانی سرءَ باوست کتگ۔ چشکہ کتاب  ءِ درستیں سرھال بوجگ نہ بنت تہ من جھد کناں کہ اہمیں سرھالاں بِہ پرّیچاں دانکہ پلستینی جیڑہ  ءِ ھما پھنات  ءَ آشنا بہ بئیں کہ ایشانی زلورت،اہمیت ایدگہ  مئے پیمیں ایردستیں راجاں است اِنت

پلستین  ءِ جیڑہ  ءُ وجود:

 اگاں پلستین  ءِجیڑہ یہودی پھنات  ءَ  چارگ بہ بیت تہ یہودیانی گور  ءَ پلستینی راج  ءِ  وجود نیست۔ ازرائیلی گوستگیں مزن وزیر گولڈ امیئر  ءِ لوگبانک  ءِ 1969  ءَ بٹاک جتگ کہ زمین  ءِ سرءَ پلستینی راجے  ءِ وجود نیست۔ اے تسلسل یک گشتانکے  ءَ چہ محدود نہ اِنت بلکیں سداں سالاں یہودی سیاستدان،لبزانکار  ءُ اھوالکاراں یہودی  ءُ دنیا باور کنائینتگ انت کہ پلستینی وجود نیست اِنت۔ اے ارتیز ازرائیلی عرب اَنت۔ کسے  ءَ اگاں پلستینی جنز  ءِ پلّامرزی کتگ تہ گشگ بوتگ شما یہودی دژمن اِت،مرتد اِت۔ایشانی گشگ  ءِ مکسد ازرائیلی ریاستے جواز دئیگ بوتگ۔ سعید گشیت اردیں پلستینی راجی جنز توانگر بوتگ،سلاہ بند  ءُ سیاسی دوئیں پِڑاں دنیا  ءِ دیمءَ  آشنا بوتگ تہ یہودی مجبور بوتگ انت کہ پلستینی راج  ءِ  وجود  ءَ بہ مننّت۔ ایشانی گھگیری  ءَ بہ منّ اَنت۔ وجود  ءِ منّگ  ءَ پد ایشاں یکبرے پدا جیڑگ  ءُ شوربندی بِنا کتگ کہ ایشانی گوما چی کنگ بہ بیت، چشکہ یہودیاں شوربندی  ءِ رد  ءَ ازرائیلی استانے وجود  ءَ ھاترا پلستینی لڈ  ءُ بار پرماتگ انت،ایشانی چکچینی کتگ،بے وس  کتگ انت دانکہ ایشانی وجود ھلاس بہ بیت بلے پدا ھم شِنگ  ءُ شانگیں راج  ءَ وتا یکبرے پدا نزّ آؤرتگ  ءُ وتی جنز  ءَ را نوکیں دروشمے داتگ۔ ازرائیل  ءَ پلستین  ءِ ھلاپ  ءَ ھرچ اُرشے کتگ تہ بازیں جوازانی تہ  ءَ یک جوازے اے ھم بوتگ کہ ما ھرچی کنگ  ءَ انت،ازرائیل  ءِ سلامتی  ءُ یہودیانی وشھالی  ءِ واستہ کنگ  ءَ انت دانکہ باندہ پدا یہودی چکچینی  ءِ آماچ مہ بنت۔

پلستین ھپتمی کرن  ءِ گڈی دھک  ءَ یک عرب  ءُ مسلمان استانے  ءِ دروشم  ءَ دیما اتکگ۔ پلستین  ءِ بابت  ءَ دھمی کرن  ءَ عربی زبان  ءِ یک نبشتانکے دست کپیت تہ ایشی  ءَ تہ  ءَ نبشتہ انت ”پلستین،شام  ءِ صوبہ آنی روکپتی صوبہ انت۔ ایشی  ءِ دراجی رفعہ  ءَ بگر داں حجون  ءَ آسر بیت۔ ایشی  ءِ پراھی ماں جافہ داں ریحہ  ءَ شِنگ انت۔ الجبل ءُ  الشاحراح  ءِ  انتظامی سرکار دگر انت بلے پلستین  ءَ ھوار انت“۔ 1516 ءَ پلستین عثمانیہ سلطنت  ءِ صوبہ  ءِ بیت۔ ھژدھمی  ءُ نوزدھمی کرن  ءَ سپر نامگ نویس  ءُ ادیباں رودراتک  ءِ بابت  ءَ سپر نامگ نویس اِتگ،ایشانی تہ  ءَ عربانی بابت  ءَ نبیسگ بوتگ کہ آ پلستین  ءَ آبات انت،چشکہ 1882  ءَ پلستین ءَ یہودی آباتی 24 ھزار بوتگ،اے آباتی پلستین ءِ کلّ آباتی  ءِ دہ درسد  ءَ ھم کمتر بوتگ۔ سپرنامگ نویساں وتی سپر نامگانی تہ  ءَ عرب بے دود  ءُ غیر ترقی یافتہ وَ گشتگ انت بلے چہ اے گپّاں رد نہ بوتگ انت کہ پلستین  ءَ عربانی وجود نیست،چشکہ زمانگاں یہودیانی مزنیں ٹاپارے بوتگ کہ پلستینی وجود نیست۔ 1883  ءَ فرانس  ءِ سپر نامگ نویس لامارتین ءَ وتی کتاب voyage in orient  ءَ تہ  ءَ فرانس  ءَ اے مشورہ داتگ کہ پلستین اِستانے نئیں پمشکہ پہ فرانس  ءَ شوکیں موہ یے کہ پلستین ءَ وتی کالونی  ءِ جوڑ بہ کنت بلے اِیدا ھم لامارتین پلستینی راج  ءِ  وجود  ءَ چہ انکاری نہ بیت۔ زانگ بہ بیت لامارتین  ءِ سیادی ھما زورگیرانی کُٹم ءَ انت کہ آ سپر نامگانی وسیلگ  ءَ سروے کن انت  ءُ پہ زورگراں زورگری  ءِ واستہ ھندی مردمانی ربیدگ  ءُ نفیسات   ءِ بابت  ءَ سرپدی دیئنت (چشکہ بلوچستان  ءَ ہنری پوٹینگر  ءُ کپٹن کرسٹی زمانگے اتکگ انت  ءُ بلوچستان  ءَ انگریز زورگپتی  ءَ پیسر،پیشگی سروے اِش کتگ)۔ دومی جھانی جنگ  ءَ پد اردیں سلطنت عثمانیہ پروشیت تہ 1922 پلستین  ءِ سرا برتانیہ کبزہ کنت،اے کبزہ داں 1948  ءَ مانیت،ھمے سال  ءَ ازرائیلی استان  ءِ وجود دیما کئیت۔ زانگ بہ بیت داں ازرائیل  ءِ وجود  ءَ پلستین ءِ گیشتر آباتی عربانی بوتگ،ازرائیلی استان  ءِ جوڑ بوھگ  ءَ پد کساس ھپت لکّ  ءَ گیش فلسطینی لڈ  ءُ بار کنگ  ءَ مجبور کنگ بیت۔

زاؤنزم،یہودی نوآبادکاری  ءُ بیانیہ

1918 ءَ دنیا   ءِ  85 درسد زمین  ءُ ملک یورپی کالونی بوتگ انت  ءُ اے وھدا یورپ  ءِ ￵ ھمک مردم  ءَ اے باور کتگ  ءُ وتی استان شر گشتگ انت کہ ایشانی کبزہ کنگ برجم (جائز) انت چیاکہ اے بے دود انت  ءُ ما ایشانی دودا کنگ  ءِ ذمہّ زرتگ۔ بزاں یورپی سرکار  ءِ وسیلہ  ءَ انچیں بیانیہ سازگ بوتگ کہ آھاں لس یورپی مردمانی ھیال مٹّ کتگ انت دانکہ آ وتی سرکار  ءِ ھلاپ  ءُ ایردستیں راجانی سرا زوراکیانی واستہ چِست مہ بنت۔ پہ اے کار  ءِ کنگ  ءِ واستہ یورپ  ءِ کوّاس ڈیوڈ ہیوم  ءُ جان لاک  ءِ وڑیں مردمانی بھرشت ھم ھوار انت، ھمے داب  ءَ یہودیاں ھم وتی راج  ءُ دنیا باور کنائینتگ کہ ما میانی رودرتک  ءَ شر کنیں،ایشاں دودا کن ایں۔ پمشکہ ایڈورڈ سعید گشیت زاؤنزم نوزدھمی کرن  ءِ یورپی زورگری  ءِ نوکیں چہرگ انت۔ یک زمانگے اے گشگ بوتگ کہ پلستین پہ یہودیاں  ءُ لبنان پہ عیسائیاں۔ بزانت ایش انت کہ اے دوئیں مذہبی کٹم اگاں اے ملکانی واک  ءُ تاکت  ءِ ھاکم بنت تہ میانی رودرتک شر بیت۔ پلستین، پلستینی راج  ءُ پلستینی مذہب (اسلام)  ءِ بابت ءَ وتی پالیسیانی بنیات  ءَ بیانیہ سازی  ءِ ھاترا یہودی ادیب،نبشتہ کار،سپر نامگ نویس  ءُ کلّیں پِڑانی نبشتہ کاراں وتی بھرشت ھوار کتگ،چشکہ اے کارل نبشتہ کنت ”اسلامی عرب اِستام یک ھدائی عذابے  ءِ آماچ انت آ عذاب اسلام انت“، یاکہ مسلمان بے عقل،گنوک  ءُ جذباتی مردم انت۔ ایشاں وتی چُکّانی کتابانی تہ  ءَ اے وانینتگ کہ ”عربانی گوما گپّ  ءُ رپّ یا مذاکرات  ءِ بزانت ریگزارے  ءِ تہ  ءَ دروآپے  ءِ شوھاز انت“۔ کارل باغ گشیت ”اوّلی گپّ ایش انت کہ پلستین  ءَ پلستینی (عرب) بندات  ءَ چہ نہ بوتگ،اگاں است تہ اے بد مزاج ءُ سفاک (Brutal) انت یاکہ اے دوئیں گپّ راست انت“۔

یہودی بیانیہ تھنا اے واستہ سازگ نہ بوتگ کہ آھاں وتی راج  ءُ دنیا  ءِ کمک  ءَ پلستین  ءِ سرا کبزہ کنگی بوتگ بلکیں اے واستہ ھم سازگ بوتگ کہ آھاں ھمے زمین  ءِ سرا وتی پنجگ مدامی ایر کنگ ءُ بادشاہی کنگ  ءِ ارادہ بوتگ۔ ھمے رد  ءَ ایشاں لبزانکی،راجدپتری  ءُ سیاسی بیانیہ سازی  ءَ چہ زاؤنزم ءِ تشکیل  ءُ تعمیر کتگ۔ اے تشکیل  ءَ یہودی نبشتہ کارانی ھواری  ءَ یورپی نبشتہ کار بیلو  ءُ اسٹیفن اسٹینڈر  ءَ ھوار دگہ لبزانکی  ءُ سیاسی نبشتہ کارانی کمک گون بوتگ۔ ایشاں وتی راج (یہودیانی) مجگاں اے ھبر ایرگیج کتگ کہ ازرائیل  ءِ وجود پلستین ءَ گوں بندوک انت،پلستین یہودیانی زمین انت۔ یہودیاں وتی زورگری  ءِ واستہ ھرچ شوربندی  ءِ کتگ آھانی بنیات دو بوتگ انت۔ یکّے وَ ایش کہ یہودیاں شرّیں زندے پکار بوتگ۔ دومی ایش کہ یہودیانی شرّیں زندے  ءِ واستہ پلستین  ءِ سرا کبزہ  کنگ ءِ میان  ءُ رندا یہودی راجی مارشت  ءِ پاد کنگی بوتگ کہ آ وتی نوکیں زمین (پلستین)  ءِ پہازگ    ءَ پہ  ساڑی بہ بنت۔  پمشکہ زاؤنزم پہ ایشاں یک وسلیگ  ءِ ات،یک انچیں تصوّرے ات کہ آھاں یک نوکیں زندے دات کت کنت پمشکہ سعید گشیت کہ زاؤنزم پہ یہودیاں یک درسگاھے   ءِ بستار  ءَ داریت۔ ایشانی تہ  ءَ یک تپاکی  ءِ آرگ بوتگ ایشانی گور  ءَ براتی،تپاکی گوں یہودیاں  بیت۔ اے ھما زمین  ءِ نان  ءَ ورنت کہ آھانی گلّہ یہودی ڈگاراں چہ رُنگ بیت  ءُ یہودی ڈگارانی حفاظت  ءَ یہودی توپک کن انت۔ نوں جیڑہ ایش انت کہ یک زمین  ئے،اُودا یک راجے (پلستینی) آبات انت تہ نہ تھنا آھانی زمین برگ بیت،درآمد کنگ بنت بلکیں ھما مردم کہ 1948  ءُ 1967  ءِ جنگاں پد ازرائیلی کبزہ  ءَ کاینت آھانی گوما یہودیانی ھچ وڑیں سیادی دارگ نہ بیت،آ پہ ازرائیلی آں درآمد بنت،جاہل  ءُ بے دود بنت۔ سعید  گشیت نفر یاکہ ازرائیلی لفٹ وِنگ  ءَ ابید دگہ ھچ یہودی  پہ ھما پلستینی آں کہ آھانی زمین یہودیاں برتگ انت ایشانی سرا ھچ وڑیں نرمی،براتی،تپاکی  ءِ حقّ  ءَ نہ انت۔ پمشکہ ایشانی سرا ھرچ زلمے کہ بیت آھانی سرا یہودی بژنیگ نہ بنت بلکیں ازرائیل  ءَ یہودی باور کنائینتگ انت کہ ما ھرچی کنگ  ءَ انت وتی راجی سلامتی  ءِ واستہ کنگ  ءَ انت دانکہ باندات  ءَ پدا مئے راج چکچینی  ءِ آماچ مہ بیت۔

نوزدھمی کرن  ءِ گڈّی دھک  ءِ میان  ءَ زاؤنزم  ءِ ھما ھیال کہ ہرزل  ءَپیش کتگ ات تہ آئی  ءِ رد  ءَ زاؤنزم یک جنزے،ایشی  ءِ مول  ءُ مراد یہودیان  ءَ آجوئی دئیگ،روکپت  ءَ یہودی دژمنی (Anti Semitism)  ءِ جیڑہ  ءِ گیش  ءُ گیوار کنگ ات بلے پدا کہ زاؤنزم ءِ تشریح کنگ بوت تہ ایشی  ءِ مول  ءُ مراد پلستین  ءِ سرا کبزہ کنگ ات بزاں کہ زاؤنزم ءِ مادی تصور  ءِ واستہ یہودیاں پلستین گچین کتگ ات۔ بندات  ءَ یہودی استان  ءِ جوڑ کنگ  ءِ ھاترا روکپتی اپریکہ  ءُ زرباری امریکہ  ءِ بابت  ءَ یہودیاں چار  ءُ گزار کتگ ات بلے پدا ایشاں زرباری امریکہ  ءُ روکپتی امریکہ  ءِ تہ  ءَ یہودی استانے جوڑ کنگ  ءِ تصور یل دات انت۔ پلستین  ءِ گیچن  ءِ بابت  ءَ یہودیانی یک سوب  ءِ ایش ات کہ بِہ گُپت یہودی پلستین ھما جاہ انت کہ اِیدا ھدا  ءُ یہودیانی میان  ءَ منّگ نامہ (میثاق)  ءِ بوتگ پمشکہ پہ پلستین  ءَ یہودیانی روحانی وابستگی  ءِ جوڑ بوتگ ات۔ پلستین  ءِ سرا کبزہ کنگ  ءِ دومی نپّ ایش ات کہ پلستین سک پدمنتگ ات پمشکہ ایشاں کبزہ کنگ  ءِ ہاتر ءَاے جواز دیما آؤرت کہ ما پلستین  ءَ آبات  ءُ وشحال کن ایں۔ پمشکہ یہودیاں اے بیانیہ دیما آؤرت کہ ما پلستین  ءِ تشکیل نو (reconstruction) ءَ کن ایں  ءُ یہودی استان  ءِ جوڑ کن ایں۔ پمے سوبانی بنیات  ءَ یہودی بیانیہ روکپت  ءَ انچو نامدار بوت کہ اگاں کسے  ءَ ایرجت تہ آئی  ءَ را یہودی دژمنی  ءِ سند دئیگ بوت۔

پلستین  ءِ تہ  ءَ یہودی نوآبادکاری  ءِ خاکہ 1917  ءَ گندگ کئیت۔ اے وھدا ایشانی شوربندی گندگ کاینت کہ اے پہ آبادکاری  ءِ واستہ کمپنی جوڑ کنگ  ءِ بابت  ءَ پیسلہ زور انت  ءُ دنیا  ءِ کنڈ کنڈ  ءَ آباتیں یہودیاناں پلستین  ءَ آرگے واستہ کار کنگ  ءِ پیسلہ زور انت۔ کمپنیانی بابت  ءَ گشگ بیت کہ ایشاں مئے آؤکیں ملک (پلستین)  ءِ تہ  ءَ ربیدگی،کاروباری،زمینداری  ءُ صنعت کاری ءَ ھوار ھر ھما واک دئیگ بنت کہ چریشاں چہ یہودیانی شرّیں بانداتے ءِ واستہ کار کنگ بیت۔ پلستینانی باندات  ءِ بابت  ءَ تھیوڈور ہرزل 1895  ءَ نبشتہ کنت ”مارا ھمے مردم (پلستینی) ھرچ وڑیں کاراں چہ بے دخل کنگی انت  ءُ ایشانی واستہ ھمساھگیں ملکاں کار شوھاز کنگی انت  ءُ اے تاچینگی انت بلے اے کار احتیاط  ءُ ہوشیاری  ءِ گوما کنگی انت“۔ زانگ بہ بیت پلستین  ءِ تہ  ءَ یہودی آبادکاری  ءِ بندات 1882  ءَ بیت۔ اگست 1898 ءَ سوئزرلینڈ  ءَ دومی یہودی کانگریس  ءَ پد آبادکاری  ءِ تہ  ءَ گیشی آرگ بیت  ءُ جیوش کالونیل ٹرسٹ لمیٹڈ جوڑ کنگ بیت۔ اے ادارہ 1903  ءَ پلستین  ءِ شہر جافہ  ءَ اینگلو پیلسٹائن  ءِ نام  ءَ وتی ذیلی ادارہ  ءِ پچ کنت۔ اے ادارہ  ءَ یہودی آبادکاری  ءِ واستہ مزنیں کردے پیلو کتگ۔ ھمے داب  ءَ جیوش کولونیل فنڈ لمیٹڈ  ءَ چہ دگہ ذیلی ادارھے جیوش نیشنل فنڈ  ءِ نام  ءَ جوڑ کنگ بیت کہ ایشی  ءِ کار پہ یہودیاں زمین  ءِ زورگ  ءُ ایشاناں راجی امانت  ءِ داب  ءَ ایرکنگ بوتگ۔ اے ادارہ جھانی یہودی گل  ءِ ماتحت بوتگ  ءُ 1905  ءَ ایشی  ءَ وتی کار بندات کتگ انت۔ 1920  ءَ دگہ ادارھے پیلسٹائن فونڈیشن فنڈ  ءِ نام  ءَ جوڑ کنگ بیت  ءُ ایشی  ءِ کار دگہ ملکاں آباتیں یہودیاناں ھما ملکاں چہ کشّگ ات  ءُ پلستین  ءَ آبات بوھگے بابت  ءَ ￴ سرپدی  ءُ کمک کنگ ات۔ زانگی ھبر ایش انت کہ یہودیاں وتی آبات کاری  ءِ کلّیں کار  ءُ کسب این جی اوز  ءُ گل آنی وسیلہ  ءَ کتگ انت۔ ازرائیلی استان  ءِ وجود  ءَ تک پلستین  ءِ تہ  ءَ پلستینی مردمانی سکّیں مزنیں کچّے آبات بوتگ حلانکہ ازرائیلی استان  ءِ وجود  ءَ پیسر ھم یہودی آباتکاراں وتارا تاکتور کنان کتگ  ءُ بازیں ھوالہ آں پلستینی بزّگ،زلیل  ءُ پدمنتگ کنان کتگ انت۔ 1931  ءِ مردم شماری  ءِ رد پلستین   ءِ آباتی دہ لک سی  ءُ سئے ھزار بوتگ  ءُ ایشانی تہ  ءَ یہودیانی آباتی یک لکّ ھپتاد چار ھزار بوتگ،1936  ءَ یہودیانی تعداد گیش بوھان بوتگ  ءُ سئے لکّ ھشتاد چار ھزار بوتگ ھمے داب  ءَ 1946   ءِ مردم شماری  ءِ رد  ءَ ملکے آبادی نوزدہ لکّ دوازدہ ہزار بوتگ  ءُ ایشانی تہ  ءَ یہودی آباتی شش لکّ ھشت ھزار بوتگ۔ اے گپّ پدّر انت کہ پلستینی زمین  ءِ سرا عرب  ءُ پلستینی آبات بوتگ انت بلے 1948  ءَ برتانیہ  ءِ زورگری  ءِ ھلاسی  ءَ چہ ازرائیلی ریاست جوڑ بیت تہ یہودی جتائیں وڈ  ءُ داباں پلستینیانی گلّینگ  ءُ کُشگ  ءَ بندات کن انت۔ ھپت لکّ  ءَ گیش مردم مجبوری  ءَ لڈّ  ءُ بار کنت،زمینانی سرا یہودی کبزہ کن انت۔ دیر یسین  ءِ وڈیں میتگاں سداں پلستینی یہودی سلاہ بندیں گل اِرگن  ءِ دستا کُشگ بیت۔ ازرائیلی  ءِ گوستگیں مزن وزیر مناچم بیگن 1948  ءَ اِرگن  ءِ سروک بوتگ۔ آ  وتی کتاب  دی ریولٹ  ءَ وتی گشیت کہ ما پلستینی کُشتگ انت۔ ھمے وڑا پلستینی زمین برگ بنت،ازرائیل نوک قانون سازی کنت  ءُ پہ یہودیاں زمین  ءِ برگ  ءَ ارزان کنت۔ ھما زمینانی مالک کہ ازرائیلی زوراکیاں چہ درانڈیھ کنگ بوتگ انت آ ”غیر حاضر“ گشگ بوتگ انت  ءُ ایشانی زمین نیشنل جیوش فنڈ“  ءَ را دئیگ بوتگ انت۔ اے بابت  ءَ ازرائیلی گوستگیں فوجی جرنیل  ءُ ڈنّی کارانی وزیر موشے دایان نبشتہ کنت ”ما عرب میتگانی جاگہ  ءَ یہودی میتگ جوڑ کت،شما نوں عرب میتگانی ناماں ھم نہ زان ئے،نوں چشیں راجدپتری کتاب ھم پش نہ کپتگ کہ آ مارا میاریگ کت بہ کن انت۔ نوں عرب میتگ ھم ناپید انت،ایشانی نام ما مٹّ کتگ انت چشکہ مہابوں  ءِ جاگہ  ءَ ایشی  ءِ نوکیں نہا لال انت،جبّہ  ءِ جبوت،حنیفس  ءِ نوکیں نام سرید انت۔ اِیدا ھچ چشیں جاگہ نیست کہ اُودا پیسرا عرب آبات نہ بوتگ انت”

یہودی پروپیگنڈہ  ءُ روکپتی لبرل دانشور

یہودی پروپیگنڈہ  ءِ بندات روکپتی (یورپی) ملکانی تہ  ءَ آباتیں یہودیانی نیمگ  ءَ بیت۔ اے وتی پروپیگنڈہ  ءِ وسیلہ  ءَ عرب  ءُ پلستینی مردمانی ھرابی  ءُ وتی شرّیاں گوں دگنیا  ءَ یکّ کن انت۔ چشکہ اے گشنت ما لبرل مردمانی ھم پگر انت،ما میانی رودرتک  ءَ عربانی آؤرتگیں تہاری  ءَ ھلاس کنیں  ءُ رژن بالائیں۔ اے وتی ھمراھی  ءَ عربانی ترجمانی  ءِ ذمّہ  ءَ ھم زور انت،ایش کہ عرب چی جیڑنت،ایشانی لوٹ  ءُ مارشت چی انت۔ عربانی ترجمانی  ءِ بابت  ءَ ایشانی ٹاپار بوتگ کہ ”ما رودرتکی مردمانی نفیسات  ءَ چہ آھاں گیش زانیں،پمشکہ ما یورپ  ءِ دیما ایشانی نمائندگی  ءَ کنیں،ایشانی جیڑگ،مارشت  ءُ واھشتانی تشریح  ءَ کنیں“ چشکہ یورپ  ءُ یہودی ھردُکانی ٹاپار انت کہ ما دیمروئی،تہذیب  ءُ انساپ  ءِ پلّامرز انت  ءُ اے انچیں تصور انت کہ رودرتکی مردم چہ ایشاں آشنا نہ انت۔ اے پروپیگنڈہ انچو توانگر ات کہ امریکی مردم زوت یہودیاں وتی نیمگ  ءَ دلگوش دات انت۔ کسے  ءَ اگاں یہودی تصور  ءِ چپّ  ءَ گپّ کت تہ ایشاں گشگ بوت شمے پگر چپّ انت،شما یہودی دژمنے یاکہ شما مسلمان  ءُ عربانی کاسگ چٹّے۔ عربانی ھمک پڑے نمائندگی یہودی پروپیگنڈہ  ءِ بھر ات،اردیں ایشاں عربانی نمائندگی کت تہ ایشانی وانگ  ءُ اِش کنگ  ءَ پد یورپی لرزگ  ءَ لگّیت انت کہ دنیا  ءَ عربانی وڑیں بے دود،جٹّ  ءُ پدمنتگیں مردم است تہ اے باور بوان بوت انت کہ ایشانی دودا (تہذیب یافتہ) کنگ  ءِ واستہ یہودیانی پلّامرزی برجم انت۔ پمشکہ یہودی آبادکاری  ءِ ھلاپ  ءَ ھندی مردمانی جنز ،یورپیاں یا وَ سرگوز کت انت یا نزور کت پیش داشت انت۔ 1922 داں 1947  ءَ دنیا اگاں پلسیتین  ءِ جیڑہ  ءِ زانگ  ءِ جھد  ءَ ات تہ جیڑہ اے نہ ات کہ یہودی پلستین  ءَ آبادکاری کنگ  ءَ انت،نظام  ءِ سرا کبزہ کنگ  ءَ انت یاکہ ھندی مردماں پہ زور لڈّ  ءُ بار پرماھگ  ءَ انت بلکیں پلستین  ءِ جیڑہ یہودیاں نزور کتگ  ءُ دنیا  ءَ را اے پیش داشتگ ات کہ زورگر انگریز (برتانیہ)  ءِ سرکار یہودی آباد کاری  ءِ دیما اڑاند ودی کنگ  ءَ انت دانکہ یورپ  ءِ مردمانی دلگوش  ءَ وتی نیمگ  ءَ گور بہ کناں  ءُ ھندی مردم پلستین  ءِ جیڑہ  ءِ بنزہ  ءَ سرگوز بہ کناں۔

عیسائی تھیولوجی  ءِ امریکی زانتکار نی بور  ءَ نبشتہ کتگ ”اگاں کسے معروضی جیڑگ  ءِ بنیات  ءَ میانی رودرتک  ءِ جیڑھاں ٹپّاسیت تہ آئی  ءَ اے ھبر منّگ کپیت کہ میانی رودرتک  ءَ دیمروئی  ءُ جدیدیت  ءِ راہ  ءَ تھنا یہودی پلستین بوت کنت  ءُ دیمروئی ءِ دومی فیکٹر عیسائی لبنان انت۔ میانی رودرتک  ءَ یہودی پلستین  ءُ عیسائی لبنان روکپتی دودمان  ءِ دو زِرتاپگ (island) اَنت اگاں نہ امریکی نز ءِ رد  ءَ ھندی عرب مسلمانانی سرءَشرّی  ءِ امیت دارگ خام خیالی ئے“۔  ھندی عرب نمائندگانی لیکہ  ءِ بابت  ءَ نی بور  ءَ درشان انت ”برتانیہ  ءِ مردم عرب لیکہ  ءِ بابت  ءَ گپّ کن انت بلے اے بیھال بنت کہ اے لیکہ عربانی نہ انت بلکیں لھتیں زردار  ءُ جاگیردارانی انت۔ ھندی عرب پہ شُد مِرگ  ءَ انت“۔ ایڈورڈ سعید  ءِ رد  ءَ نی بور امریکی مردمانی گور  ءَ انچیں زانتکارے  ءِ بستار  ءَ پجّارگ بیت کہ آ ھرچی گوشیت کامل راست گشیت۔ نامداریں امریکی ادیب ایڈمنڈ ولسن پلستین  ءِ ترّ  ءُ تاب  ءَ کئیت  ءُ ولسن ھم وتی پرّیس(تجزیہ)ءَ یک نیمگے کنت  ءُ گیشتر جواز دئیگے جھد  ءَ کنت کہ فلسطین  ءِ سرا ازرائیلی استان  ءِ وجود ناگزیر انت۔ چشکہ آ نبشتہ کنت ” عربانی دمک  ءُ راہ کچرہ انت،ایشانی بوہ  ءَ من سگِیّت نہ کناں ھمے وڑا اے بوہ  ءَ یہودی ھم اوپار نہ کن انت،عرب چکّانی نا وانندہی  ءُ دمکانی تہ  ءَ ایشاں پِنڈگ  ءَ گندنت تہ ایشانی سرا اخلاقی تُرسے پاد کئیت۔  1967  ءَ پد باز زانتکار،نبشتہ کار  ءُ اھوالکار ازرائیل  ءِ ترّ  ءُ تاب  ءَ کئیت  ءُ وتی تاثراتاں نبشتہ کنت۔ ایشانی تہ  ءَ امریکی گدار نویس سال بیلو،شائر  ءُ پروفیسر اسٹیفن اسپنڈر،اھوالکار ریناٹا ایڈلر  ءُ نبشتہ کار گیری ولز ھوار انت۔ چشکہ ایڈمنڈ ولسن   ءِ ترّ  ءُ تاب  ءَ پد جاور مٹّ بنت پمشکہ عربانی سرگوز کنگ ناممکن بیت پمشکہ عربانی بابت  ءَ تشے تشے الّم نبیسگ بیت۔ بلے عربانی بابت  ءَ ایشاں عرب امور (Arab Affairs)  ءِ ازرائیلی زانتکارانی گپّ نویس اِتگ اَنت۔ ازرائیلی زانتکار چوناھا ھم زورگر  ءِ پلّامرز بنت  ءُ ھما چیزاں پیش دارنت کہ آھاں زورگر دَرا کنگ لوٹیت۔ اے بابت  ءَ سال بیلو  ءُ اسٹیفن اسپنڈر  ءِ رویہ یک وڑا گندگ کئیت۔ ھردو عرب امور  ءِ ازرائیلی زانتکاراں گوں گپّ کن انت  ءُ اے گشنت کہ ما لبرل لیکہ  ءَ منّوگر انت  ءُ اعلی انسانی قدرانی سرا ستک داریں۔ ایشانی پریشانی  ءُ جست ایش ات کہ ازرائیل  ءَ عرب ھندانی سرا کبزہ کہ کتگ تہ ایشی  ءِ بنیات  ءَ ازرائیلی ڈیموکریسی نزور نہ بیت؟ اے عمل ڈیموکریسی  ءَ ھلاپ ورزی  ءِ نہ انت تہ عرب امور  ءِ ازرائیلی زانتکار ایشانی تشویش  ءَ دور کن انت  ءُ باور کنائین انت کہ ازرائیل ھم انسان دوستی  ءِ قدرانی پلّامرز انت  ءُ اِیدا ڈیموکریسی شوکیں دروشمے  ءَ جنزگ  ءَ انت۔ اے دابیں پسّواں چہ روکپتی دانشور انچو متاثر بنت کہ ایردستیں عرب پلستینی مردمانی بابت  ءَ ازرائیلی ھرچی گشنت اے چمّاں بند کناں  ءُ باور کناں کہ فلسطینی عرب بن اسل  ءَ ھما انت کہ آھانی بابت  ءَ ازرائیلی مارا گشنت۔ اے وَ انچیں گپّے کہ زرباری اپریکہ  ءِ سرکار سیاہ فارم امور  ءِ درگت  ءَ یک اسپیت پوستیں مردمے  ءَ اے ذّمہ  ءَ بدنت کہ اپریکہ  ءِ ترّ  ءُ تاب  ءَ اتکگیں روکپتی دانشورے  ءَ را اپریکہ  ءِ سیاہ پوستانی بابت  ءَ سرپدی بہ دنت کہ اے سیاہ پوستانی جیڑگ،مارشت  ءُ لوٹ  ءُ گزر چی انت۔

اے پڑ  ءَ یہودی پروپیگنڈہ،یورپی لبرل زانتکارانی کمک  ءَ انچو توانگر بوت کہ بِہ گپت ایڈورڈ سعید ” نوزدھمی کرن  ءَ اگاں کسے  ءَ میانی رودرتک  ءِ بابت  ءَ زانگ لوٹ اِتگ تہ آئی  ءِ چمّ مستشرقین (Orientalists) ءَ سکّ بوتگ انت بلے بیستمی کرن  ءَ ایشی  ءِ تہ  ءَ مَٹّی اتک  ءُ اے کرن  ءَ اگاں کسے رودرتک  ءُ رودرتکی مردمانی بابت  ءَ زانگ  ءِ واھگدار ات تہ آئی  ءِ چمّ یہودی زانتکارانی نیمگ  ءَ کپت انت۔

پمشکہ داں مرچی  ءَ عربانی بابت  ءَ تضحیک روکپت نہ تھنا اوپار کنگ بیت بلکیں تضحیک کنوک ساڑاھگ بنت۔

پلستینی جنز  ءِ دیمروئی

ازرائیلی کبزہ ءَ ￴پد پلستینی راجی جنز  ءِ ￵تہ  ءَ ￴مھکمیں  گل اسرۃ الارض ات کہ آ 1958  ءَ ￴جوڑ کنگ بوت۔ اے گل کسانیں مدّتے  ءَ ￴جوڈ  بوت بلے ھمے کسانیں مدّت  ءَ ￴ایشی  ءِ ￵مستریں سوبمندی ایش ات کہ ایشی  ءَ ￴ازرائیل  ءِ ￵اندر  ءَ ￴پلستینی مردم یکجاہ کت انت۔ اے گل  ءِ ￵￴بندش  ءَ ￴ پد ھمیشی  ءِ ￵بردورد ات کہ پی ایل او  ءِ ￵وڑیں گل جوڑ بوت اَنت۔ بندات  ءَ ￴اسرۃ الارض  ءِ ￵جھد ات کہ انچیں وڑے  ءَ ￴سیاست کنگ بہ بیت کہ راجی آجوئی  ءِ ￵لوٹ زانگ مہ بیت بلکیں ازرائیل  ءَ ￴آباتیں پلستینی سیاسی تلّوے  ءَ ￴یکجاہ کنگ بہ بنت پمیشکہ ایشی  ءَ ￴کانودی راہ گچین کت بلے 1960  ءَ ￴اسرۃ الارض ازرائیلی زورگیری  ءِ ￵آماچ بوت،ایشی  ءِ ￵تاکبند  ءُ ￶ھالتاکاں ھوار پرنٹنگ پریس بند کنگ بوت انت،پابندی آں پد اسرۃ الارض اوّلی فلسطینی گل  ءِ ￵بستار  ءَ ￴دیما اتک کہ آئی  ءَ ￴پہ فلسطینی آں جتائیں اِستانے  ءِ ￵لوٹ کت۔دیمترا پاپولر فرنٹ فار دی لبریشن آف پلستین،الفتح،پاپولر ڈیموکریٹک فرنٹ فار دی لبریشن آف پلستین،صاعقہ  ءَ ￴ھوار بازیں گل جوڑ کنگ بوت انت  ءُ ￶پی ایل او  ءِ ھمسنّتی  ءَ ￴دیما اتک انت۔ پی ایل او  ءِ ￵تلّو  ءَ ￴یکجاہ بوھگ  ءَ ￴پد ھم جتائیں گلانی جنز  ءِ ￵بابت  ءَ ￴وتی ھیال  ءُ ￶لیکہ بوتگ انت بلےراجی آجوئی  ءِ ￵ایجنڈا  ءِ ￵سرا کلّانی تپاکی بوتگ،چشکہ پی ایف ایل ایف  ءِ ￵رد  ءَ ￴پہ فلسطین  ءِ ￵جیڑہ  ءِ ￵گیشواری ھما وھدا بیت،وھدے عرب دنیا  ءِ ￵تہ  ءَ ￴چاگردی آشوب  ءِ ￵آرگ بہ بیت،اے گپّ سعید  ءَ ￴ھوار ￴دی گریٹ ریولٹ آف فلسطین ءَ ھم ￴نبیسگ بوتگ کہ ”غسان کنفانی بندات  ءَ ￴عرب نیشنلسٹ موومنٹ  ءِ ￵بہر بوتگ پدا پی ایف ایل ایف ءَ ￴بھر بوتگ  ءُ ￶اے لیکہ  ءِ ￵منّوگر بوتگ کہ پلستینی جیڑہ  ءِ ￵گیش  ءُ ￶گیواری عرب دنیا  ءِ ￵تہ  ءَ ￴چاگردی آشوبے  ءِ ￵آرگ  ءَ ￴گوں بندوک انت“ ، پی ڈی ایف ایل ایف  ءِ ￵منّگ بوتگ کہ پلستینی جنز  ءِ ￵اجتماعی مؤقف  ءِ ￵تہ  ءَ ￴ترقی پسندانہ بدلی آرگ بہ بیت۔ پی ایل او  ءِ ￵جوڑ بوھگ  ءَ ￴پد پلستینی جنز  ءِ ￵سیادی تھنا گوں عرب دنیا  ءَ ￴بندوک نہ بوت بلکیں سئیمی دنیا (third world)  گوما ھم پلستینی جنز  ءِ ￵سیاسی  ءُ ￶عسکری سیادی بنا بوت انت۔،چشکہ سیلگ ہیریسن نبشتہ کنت کہ ”1973  ءَ ￴بلوچ  انسرجنسی  ءَ ￴بلوچ پیپلز لبریشن فرنٹ  ءِ ￵40 جنگول ماں بیروت  ءَ ￴بی ایف ایل ایف  ءَ ￴ٹریننگ داتگ انت  ءَ ￴روکپتی  بلوچستان  ءِ ￵راجی جنز  ءَ ￴را  پی ایل او  ءِ  اوں کمک گوں بوتگ،محمد یوسف بلوچ نبشتہ کنت کہ وھدے چئیرمین گلام محمد 1984 بی ایس او عوامی سندھ  ءِ ￵کارمستر  ￴گچین کنگ بوتگ تہ اے وھدا بی ایس او  ءَ ￴گوں سندھی،ظفاری (اومان)  ءُ ￶پلستینی نودربر گلاں  رھوت داشتگ۔ زانگ بہ بیت کہ پی ایل او 1964  ءَ ￴عرب لیگ  ءِ ￵نیمگ  ءَ ￴چہ جوڑ کنگ بوتگ ات۔ پلستینی جنز  ءِ ￵دیمروئی  ءُ ￶ابھار uprising) 1967) ءَ ￴گوں بندوک انت،کہ اے جنگ  ءَ ￴پد پلستینی جنز وتا چہ عرب اجارہ داری  ءَ ￴در کنت  ءُ دنیا  ءِ ￵تہ  ءَ ￴￶وتی جتائیں  سیاسی پجّارے  ءِ ￵بنیاد  ءَ ￴جنز  ءَ ￴ ￴جنزینیت۔ 1967  ءَ ￴پد پلستینی جنز  ءِ ￵تہ  ءَ ￴نوکیں رجحان دیما اتک چشکہ 1967  ءَ ￴پد پلستینیاں وتی جنز ویت نام،الجزائر  ءُ ￶کیوبا  ءِ ￵جنزانی کنٹکسٹ  ءَ ￴چارگ بندات کت۔ پی ایل او  ءِ ￵مھکم بوھگ  چندیں فیکٹرز است انت تہ آیانی تہ  ءَ ￴یکّے راجدوستی  ءِ ￵مھکمیں روایت انت کہ ھمے روایت  ءَ ￵چہ درانڈیھ ایں پلستینیاں وتا مھکم داشت۔ 1970-71 ماں اردن  ءَ پی ایل او  ءِ ￵ھلاپ  ءَ ￴کریک ڈاؤن بزاں ￴”سیائیں جمعہ“ Black September   ءُ ￶ 1975  ءُ ￶1976  ءَ ￴لبنان  ءِ ￵کریک ڈاؤن  ءَ ￴فلسطینی جنز عرب دنیا  ءَ گیش توانگر کت۔ پلستینی جنز  ءِ ￵مھکمی  ءِ ￵یک فیکٹرے ادارہ سازی اوں است انت چشکہ ایڈورڈ سعید نبشتہ کنت ” پلستینی آں،پلستین راجی فنڈ  ءِ ￵نام  ءَ ￴یک ادارہ  ءِ ￵جوڑ کتگ کہ ایشی  ءَ ￴را درانڈیھ ایں پلستینی پُڑی دیما دئینت  ءُ ￶اے ادارہ  ءِ ￵پُڑی پلستینی جنز  ءَ ￴کارمرز بنت بلے پلستینی راجی فنڈ،ھمسنّتیں گل پی ایل او  ءِ ￵بھرگ پلستینی نیشنل کونسل  ءِ ￵دیما جوابدہ انت۔ پلستینی نیشنل کونسل پی ایل او  ءِ ￵پالیسی ساز ادارہ انت  ءُ ￶پلستینی نیشنل کونسل  ءِ ￵ جوڑ کتگیں پالیسیانی سرا کار کنگ  ءِ ￵ذمہ پی ایل او  ءِ ￵ذیلی ادارھانی سرا کاینت۔

پلستینی جنز  ءِ ￵دیمروئی  ءِ ￵تہ  ءَ ￴آشوبی یا گھگیری لبزانک  ءُ ￶سیاسی لبزانک ￴مزنیں کردے است۔ بزاں ھما لبزانک کہ آئی  ءِ ￵وسیلہ  ءَ ￴مھلوک  ءَ ￴را گھگیری  ءِ ￵سکین دئیگ بوتگ، راجی جذبگ پاد کنگ بوتگ انت یا سیاسی لبزانک نبیسگ بوتگ کہ چرائی  ءَ ￴چہ ھندی مردم  ءُ ￶میان استمانی تک  ءَ ￴جیڑہ  ءِ ￵بابت  ءَ ￴ترجمانی کنگ بوتگ۔ پلستینی لبزانک  ءِ ￵تہ  ءَ ￴بازیں نامداریں کارست است انت چشکہ ایڈورڈ سعید،محمود درویش،غسان کنفانی  ءُ ￶رفعت الحریر  ءِ ￵وڑیں کارستاں جتا جتائیں پڑاں فلسطینی جیڑہ  ءِ ￵نمائندگی کتگ۔ ایڈورڈ سعید، محمود درویش  ءِ ￵لچّہ ”بطاقہ الہویہ“ بزاں شناسی کاٹ  ءَ ￴راجی لچّھے  ءِ ￵بستار  ءَ ￴یاد کنت۔ سعید نبشتہ کنت کہ اے لچّہ ءِ ￵قوت ایش انت کہ وھدے 1960  ءِ ￵گڈّی سالاں اے لچّہ شنگ بوت تہ ایشی  ءَ ￴انچیں مردمے  ءِ ￵بچّار  ءِ ￵نمائندگی کت کہ آئی  ءِ ￵پجّار ماں دنیا  ءَ ￴نزور کنگ بوتگ ات۔

سرشون;

The Question of Palestine. Edward Said

2. The 1936-39 Revolt of Palestine. Ghasaan Kanafani P. 5

3. An Afghanistan Shadow; Baloch Nationalsm and Soviet Temptation by Selig. S. Hirrson (Urdu version) P 90,125

4. سوانح حیات شہید غلام محمد بلوچ،مصنف محمد یوسف بلوچ۔ تاکدیم 37