ھیربکش مری ءِ شیورلیٹ ءُ آئیءِ لَٹ
ایسپ بلوچ
منی دیما دو ھیربکش انت،دو زمانگ انت۔ یکّے ھما ھیربکش کہ آئی ءِ زند شیورلیٹ گاڑی ، کوئٹہ کلب ءَ ازگارانی گوما اسکواش ءِ لئیب ءُ سبّی ءِ ترّ ءُ تاب ءِ میان ءَ گردش کنت۔ دومی ھما ھیربکش کہ آ پاکستان ءِ سی 130 بالی گراب ءَ گوں لٹّ ءَ ایر آیان انت ءُ ھمک گور ءَ مردمانی مچّی انت “انقلاب کا ایک ہی نام کے بی مری،کے بی مری“ ءِ اوگام ءَ مردماں چاران ءُ گل ءُ نہ وشّی ءِ کیفیت ءَ ایر کپان اِنت۔ من چہ وتی دید ءَ دوئیں ھیربکش آں کمّو چارگے جھد ءَ آں۔
ھیربکش مری ملّا انت،شلوار ءِ پادگ چہ کونڈ ءَ بُرز انت،ازگارانی دربرجاہ ایچی سن ءَ وانگ ءَ انت،پنچ وھد ءَ نماز کنگ ءَ انت،ھاموش انت،لجّ کنگ ءَ انت۔ اے ھیربکش سیاست ءِ پیچ ءُ تاباں آشنا نہ انت۔ آجوئی چی بلاھے،لینن ءُ بُدھا کئے اَنت۔۔۔آشوب کجا بوھگ ءَ انت،بلوچ چی جیڑگ ءَ اِنت۔۔اے درستاں بے سما ءُ شیرباز مزاری ءِ گوما وتی وانگ ءَ کنگ ءَ انت۔
پدا ھمے ھیربکش گچین کاریاں بہر زوریت وزیر بیت۔ شال ءُ سبّی ءَ روگ ءُ آیگ وَ کنگ ءَ انت بلے آئی ءِ تبّ مٹّ بوان انت۔ اسکواش ءِ جاگہ ٹِلّاں گوازی ءَ گپتگ،نیزگاراں گوں مُرگ میڑینگ ءَ انت،دیوان اِش مٹّ انت بلے وتی سیاسی کدّ ءَ نیم کِمار انت۔ آ ون یونٹ ءِ ھلاپ نہ انت،آ شہری ئے ءُ شہری حقّانی پچ گرگ ءِ امیت واریں بلے اناگہ دو جیڑہ آئی ءِ دلگوش ءَ دگہ نیمے برنت۔ حانِ کلات دزگیر کنگ بیت ءُ نواب نوروز ءَ دروگیں سوگند چہ کوہ ءَ ایر کنت۔ نوں ھیربکش وتی سیاسی گوست ءِ پٹّ پول ءَ بنا کنت۔ نوں ھیربکش ینگ بلوچ،انجمن اتحاد بلوچ ءُ بلوچستان ءُ کلات اسٹیٹ نیشنل پارٹی ءِ وانگ ءَ بندات کنت۔ ھیربکش ءِ سیاسی اپروچ مٹّ بوان بنت ءُ نوں ھیربکش بلوچ جنز،کامیابی،ناکامی،نزوری ءُ مھکمی آں وانان انت۔
سال1962 ءَ پدا گچین کاری بنت،ھیربکش پدا کوئٹہ ڈویژن ءَ سوبین بیت ءُ پارلیمنٹ ءِ بہر بیت۔ اے زمانگ ءِ ”سرپیس سْیاست“ ءَ ھیربکش کنفیوز انت آ شہری ءُ قومی حقّانی میان ءَ جیڑگ ءَ انت،دربران انت۔ اسمبلی ءَ گشتانک دیان انت بلے آئی ءَ مدام پہ گشتانک ءَ بس پنچ منٹ رسیت۔ نوں ھیربکش وتی ھمک نوکیں گشتانکاں وتی لیکہ ءَ گیش پریچّان انت بلے انگت نیم کنفیوز انت۔ ھمے میان ءَ ھیربکش ءَ استان غدّار گشیت،ککری گراؤنڈ لیاری ءِ مچّی ءَ پد ھیربکش دزگیر بیت۔ سرکار ھیربکش ءَ 5 اگست ءَ شال ءِ مچّی ءَ پد موہ دنت کہ شر بہ بیت بلے نہ بیت۔آ ایوب خان ءِ شوربندیانی ھلاپ ءَ شال ءَ پد، لیاری ءَ مچّی یےکنت ءُ دزگیر کنگ بیت۔ 1970 ءَ پدا گچین کاری بنت ھیربکش پدا ایم پی اے بیت۔ بلوچستان ءَ نیپ ءِ صوبائی کماش گچین کنگ بیت،بھٹو نیپ سرکار ءَ ھلاس کنت ءُ بھتام جنت کہ نیپ ءِ کماش ءُ سردار استان ءِ سلامتی ءِ واستہ جیڑہ انت۔
چوناھا ھیربکش کد وتی ھکّیگیں راہ ءَ سپر بندات کنت اے انگت زانگ نہ بیت پرچا کہ ھیربکش ءَ کدی وتی ھال نہ داتگ انت۔بِہ گُپت ھیربکش ”عبدلرحمن کھیتران ءَ زندان ءِ تہ ءَ منی پاد پرنیچت انت،منا ابّا گشت۔۔۔دل ءَ گشت گوں عبدلرحمن ءَ لھتیں گپّ بہ کن بلے پدا دل ءَ نہ مرّینت۔ نوں من شگر گراں کہ شرّیں من گپّ نہ کت“۔
حیدرآباد ءَ زندان ءَ چہ دراتکگیں ھیربکش لیکہی ھساب ءَ ساپ انت آ گوں ضیا ءَ تھنا دو بےسوبیں مذاکرات کنت۔ آ پہ این ڈی پی ءِ ھواری ءَ ولی خان ءِ لوٹکی ءَ نہ منّیت ءُ آ عبدلستار روڈ ءَ فیصل ہاسٹل ءَ وانگی گردانک کنت۔ جیڑیت،گوست ءَ چاریت ءُ نوکیں گام ءِ واستہ پیسلہ سازی ءِ جھد کنت۔ ھمے ھیربکش درانڈیھ بیت۔ آ لندن ءَ چی کنت،فرانس ءَ چی کنت ءُ اوگانستان ءَ چی کنت اے ھالاں بِھ رسانکدر ءَ نہ گشیت۔ اے الّم گشیت کہ اوگانستان ءِ سوشلسٹ پہ ما شرّیں کامریڈ نہ بوتگ انت بلے شرّیں مہماندار بوتگ انت۔ سوویت یونین ءِ گوما تئو چیا دیوان نہ کن اِت ایشی ءِ پسّو ءَ گشیت بلکیں آ مئے جھد ءَ شر سرپد نہ بنت۔ دگہ ھچ نہ گشیت۔ آئی ءِ سنگتاں بازیں یاداشت نبشتہ کتگ۔ ما ھمے یاداشتانی کمک ءَ واجہ ھیربکش ءِ سیاسی ارتقا ءَ چارگے جہد ءَ کن انت۔ واجہ ھیربکش کدی آجوئی دوستیں سیاسی کارستے ءِ دروشم ءَ بلوچ سیاست ءَ وتی نیمگ ءَ دلگوش دنت ایشی ءَ ما یکپارگی گشّینت نہ کن ایں بلے ھیربکش ءِ وانگ ءَ چہ مئے دیما چندیں انچیں تاریخی جاور پشت کپیت کہ آ ھیربکش ءِ سیاسی مؤقف ءِ زانگ ءَ مارا ھدّے ءَ کمک کن انت۔ چشکہ مشتاج راج ھما وھدا ھیربکش ءِ وکیل بیت وھدے آ 1973 ءَ گوں کرنل سلطان،گوث بکش بزنجو ءُ عطا اللہ مینگل ءَ پنجاپ ءِ جتائیں شہراں نظر بند کنگ بنت۔ مشتاق نبشتہ کنت کہ آمیدگس ءِ تہ ءَ ھیربکش ءَ گشتگ کہ واجہ جج ما اگاں اے اِستان ءَ چہ وتا گِستا کنگ بہ لوٹ انت تہ کجا رونت،ایران ءَ بادشاہت انت،اوگانستان ءِ جاور اوں چہ اے اِستان ءَ شرتر نہ انت۔ اے کسانیں راج کجا رؤت اگاں اِستان ءَ چہ وتا گستا بہ کنت۔
بلے مھمد علی تالپور ھیربکش ءِ بابت ءَ وتی نبشتانکے ءَ ھیربکش ءِ آجوئی پسندی ءَ گوں برتانیہ ءِ پولیٹکل ایجنٹ ڈیوس ءِ گوما نیادے ءَ گشّینیت۔ تالپور نویس ایت کہ 1951 ءَ ڈیوس ءَ یربکش جست کتگ کہ تو سرکار ءَ چیا نئیل ات کہ تئی بزّگیں راج ءَ دیمروئی بدنت تہ ھیربکش ءَ پسّو داتگ کہ اگاں ہٹلر برتانیہ ءِ سرا زورگیر بوتیں ءُ ترا اے گشگ بوتیں کہ وتی بزّگیں راج ءِ کمک ءِ ھاترا ہٹلر ءَ کمک بہ کن تہ تو چی کتگ ات؟ ڈیوس ءَ پسّو داتگ کہ منی سرا ھدا ءِ کہر کپات انت کہ اگاں من ترا اے جستاں پدا بہ کناں۔ سیلگ ہیریسن اوں وھدے ھیربکش ءَ جست کنت کہ تو امریکہ ءُ روس ءِ چمداری ءَ چہ شما پاکستان ءِ گوما مذاکرات بہ کن اِت جوانتر نہ انت تہ ھیربکش گشیت اگاں پاکستان مئے راجی حقّاں دنت تہ ما مذاکرات ءَ تیار ایں۔ اے دوئیں ھوالہ آں من تھنا ھمے گشگ ءِ جھد ءَ انت کہ ھیربکش ءِ آجوئی دوستی ءِ مؤقف چہ حیدرآباد جیل ءَ پد نہ یتکگ بلے پیسرا چہ آجوئی پسند ے بوتگ۔ البت بئیدے تالپور ءُ ہیریسن ءِ ھوالہ آں، مشتاق راج ءَ ھوار پاکستان ءِ اسمبلی ءُ آمیدگسانی تہ ءَ ھیربکش ءِ کتگیں گپّانی تہ ءَ آجوئی ءِ ھیال گندگ نہ بنت۔ وھدے حیدرآباد سازش کیس ءَ ھیربکش ءِ ٹرائل بنت تہ ھیربکش داں چش گشیت کہ جج ساب مرچیگیں وار ٹرائل ءَ چہ گوزوکیں مردم باندا شمے دژمن ھم بوت کن انت۔
جون 1973 ءَ مختار حسین ءِ گوما وتی گلگدار ءَ ھیربکش پاکستان ءَ پہ وتا نیوکلیس یےگشیت۔ آ گشیت کہ پاکستان ءِ وجود مئے نپ انت اگاں پاکستان پروشت تہ ما تاوان بار بنت۔ آ فارم آف اسٹرگل ءِ سرا گپّ کنان ءَ گشیت کہ یکجاہی ءِ ھاترا ھور ءُ تپاکیں جہد لوٹیت، چشکہ آ زمانگ ءَ ھیربکش ءِ دیم ءَ مستریں جیڑہ استان ءِ نیام ءَ جمہوریت ءِ بحالی بیت پمشکہ آ جمہوریت ءِ بحالی ءِ ھاترا گشیت کہ جمہوریت ءِ بحالی ءِ ھاترا جھد قانونی ءُ سلاہبندیں ھردو بوت کن انت، اے گپّے جسٹیفائی کنگ ءِ ھاترا آ اسپین ءِ درور ءَ دنت کہ ڈکٹیٹرشپ ءِ ھلاپ ءَ مھلوک ءَ سلاہبندیں جھد کتگ۔ ھیربکش فارم آف اسٹرگل ءِ باوست ءَ دیمترا بارت ءُ گشیت کہ بنگلادیش ءِ آجوئی ءِ یک سوبے اے استان ءِ تک ءَ جہد ءِ نیام ءَ کلّیں راجانی تپاکی نہ بوھگ بوتگ۔ بلے وھدے ہیریسن ءَ وانے تہ آئی ءِ ٹاپار انت کہ 1960 ءِ بلوچ جنگ ءِ چیریں کمکارانی تہ ءَ یکّے واجہ ھیربکش انت بلے چشکہ 1960 ءِ جھد ءَ ون یونٹ ءِ ھلاسی بزاں ملک ءِ تہ ءَ جمہوریت ءِ بحالی ءِ نکتہ ءَ اگاں بزورے تہ گمان ھمیش انت کہ ھپتادءِ ھیربکش ھمے جھد ءَ گوں مکتار ھسین ءَ وتی گلگدار ءِ وسیلہ ءَ جسٹیفائی کنگ ءَ انت کہ سلاہبندیں جھد پہ جمہوریت ءِ بحالی ءَ ھم بوت کنت۔ بلے اگاں میر تالپور ءُ ہیریسن ءِ چمّاں ھیربکش ءَ زانگے جہد ءَ کن ئے تہ اے گمان ھم اوشت ایت کہ ممکن انت کہ ھیربکش وتی جھد ءَ را رسانکدر ءِ دیما چیر دئیگ ءَ انت چشکہ ھیربکش ءَ کدی ھم جھد،جھد ءِ گل ءُ وتی بھرشتانی سرا گپّ نہ کُتگ۔
درانڈیھی ءِ وھدءَ اوگانستان ءَ نشتگیں ھیربکش ءِ سرا بلاھیں جیڑھے کئیت،طالبان امریکہ ءِکمک ءَ سوویت یونین ءَ پروش دیئنت ءُ ھیربکش ءَ اوگانستان ءِ نندگ ءَ نئیل انت۔ شال ءَ نواب اکبر بگٹی،واجہ مری ءِ واتری ءِ ھاترا زھرشانی کنت،26 تمنی سروک گوں پاکستان ءِ بالی گرابے ءَ اوگانستان ءَ رؤنت،ھیربکش رازی بیت۔ یک شپے اسلام آباد ءِ ”بلوچستان ہاؤس“ ءَ گوازینیت ءُ دومی سہب ءَ شال ءَ سر بیت۔ اے زمانگ 1992 انت۔ نوں ھیربکش ءَ شیورلیٹ ءِ تلب نیست۔ آئی ءَ بس لٹّ یے گون انت ءُ آ کار کنگ ءَ وتی زمین ءِ سرا پیداک انت۔ نوں ھیربکش نواب نوروز خان ءَ یاد کنت تہ گشیت زورآور ءِ زبان ءِ سرا ستک دارگ بلاھیں نادانی ئے۔ ھیربکش پدا گردانک ءَ بندات کنت،مردم شگان جن انت کہ ھیربکش ءَ وانگی گردانک جاہ ”ہائیڈ پارکے“،ھیربکش سیاست ءَ ریٹائر انت۔ ھمے گپّ برے ھیربکش ءَ ترند سما بنت برے کندیت بلے گوں پیریں بالاد ءَ کار کنان بیت۔
ھیربکش ارباب کرم خان روڈ ءَ وتی ھپتگی ہیلکاری دیواناں برجاہ داران انت۔ ھیربکش ءِ چمّانی دیما برے چنگیز گچین کاریاں اوشت ایت ءُ باج بارت،برے ھیربیار ءُ برے بالاچ۔ آ ناں وتی بچّانی سْیاسی پیسلہ آں ایر جنت نہ ستا کنت۔ آ اے سْیاست ءِ میان ءَ اوشتاتگ بلے اے بِری آ تھرڈ ایمپائر اوں نہ انت۔ زمانگے چئیرمین گلام مھمد ءَ گشتگ کہ استانے اسمبلی ءِ باسک بوھگ ءِبزانت بلوچستان ءِ سرا استانے پنجگانی مھکمی ءَ کمک کنگ اِنت،ھیربکش اوں ھمے ھیال ءِ منّوگر بوتگ بلے اردیں آئی ءَ راجی جہدانی ملٹی ڈائیمنشن ءِ سرا گپّ کتگ تہ گشتگے کہ اگاں استانے اسمبلی ءِ روَگ ءَ چہ راجی جنز ءِ پروپیگندہ ممکن است انت تہ اسمبلی ءِ باسک بوھگ ءُ پارلیمانی سْیاست کنگ جیڑہے نہ انت بلے اے جہت ءَ مارا دگہ کدآوریں ھیالے وتی نیمگ ءَ دلگوش کنت،آ سورت خان مری انت۔ سورت خان نبشتہ کنت مصر ءُ انڈیا ءِ پارلیمانی سْیاست ءِ بنزہ راجی آجوئی بوتگ،آھانی الیکشن کمپیئن ءِ بزانت راجی آجوئی ءِ کمپیئن بوتگ۔ بزاں ایشاں اسمبلی آں راجی آجوئی ءِ گپّ کتگ کہ ھمے ھبرءِ سرا ھیربکش دلگوش دنت بلے اے استان ءَ راجی آجوئی ءِ جہد گوں پارلیمانی سْیاست ءِ وسیلہ ءَ ممکن نہ بوتگ پمشکہ اے پِڑ ءَ ھیربکش کدی ھم عملی کاراں ھوار نہ انت ءُ آئی ءِ سْیاسی بالاد پارلیمانی سْیاسی گَلانی کار ءُ پروگراماں مدام ایر جنت۔
اردیں ھیربکش مدّان مدّان ءَ لٹّ ءِ سہارا ءَ پاکستان ءِ سی 130 ءَ ایر کئیت۔ بنداتی روچاں مھلوک ءُ سْیاسی سنگتاں گوں ھم نیاد بوھگ ءَ پد رسانکدر ءِ دیما گپّ کنگ بندات کنت۔ 1973 ءَ یک گلگدارے ءَ پد آئی ءِ گلگدارانی تسلسل درانڈیھی ءَ پد بزاں 1993 ءَ دوبر بندات بیت۔ اے تسلسل داں 2013 ءَ جلّیت۔ آئی ءِ اوّلی ءُ دومی گلگدار ءِ میان ءَ بیست سالے اُوشتے است پمشکہ آئی ءِ سْیاسی ھبر ھردوئیں زمانگاں یکشل ءَ جتا انت۔ چشکہ واجہ ھیربکش ءِ زانگ ءِمئے کرّا مستریں وسیلہ آئی ءِ گلگدار انت تہ ما آئی ءِ گلگدارانی وسیلہ ءَ آئی ءِ چندیں سیاسی ہیال ءُ لیکہاں کمّو باز چارگ ءُ زانگے جہد ءَ کن ایں۔
واجہ ھیربکش ءِ سْیاسی پگر کجا اوشتوک بوتگ:
راجدوستیں ھیربکش وینگس ءِ گوما وتی گڈّی گلگدار ءَ بلوچستان ءِ باندات ءِمعاشی نظامءِ بابت ءَ سوشلزم ءَ ارزشت دنت۔ بلے ھیربکش ءِ گور ءَ سوشلزم برابری ءِ نظام ءِ نام انت،چاگرد ءِ نیام ءَ سْیاسی،معاشی ءُ چاگردی برابری سوشلزم انت۔ پمے ھاترا اردیں سیلگ ہیریسن ھیربکش ءِ سْیاسی ھیالاں پرّیچ ایت تہ آ ھیربکش ءِ زانگے ھاترا نیشنلسٹک سوشلزم ءِ گالرد ءَ کارمرز کنت۔ بزاں ھما سْیاسی لیکہ کہ آ راجدوستی ءَ چہ ھم گِستا نہ انت ءُ جہانی سوشلسٹ لیکہ ءَ چہ ھم نہ سستگ۔ اے میانی راہ ءِ مساپر سوشلزم ءَ وتی زمینی راستیانی بنیات ءَ راجدوستی ءِ اپروچ ءَ عملی بنیات ءَ چارگ لوٹنت۔ وھدے چی گویرا ءَ کاسترو ءِ سْیاسی لیکہ ءِ سرا تجزیہ کتگ تہ آئی ءِ آسر ھمیش انت کہ کاسترو کمیونسٹ یے نہ انت بلکیں آشوبی راجدوستے، آ امریکہ ءِ ھلاپ انت ھمے ھاترا کہ امریکہ آشوب مخالف ئے۔ ھیربکش ھم امریکہ مخالف ئے ءُ ھیر بکش ءِ گور ءَ امریکہ سامراجے ءُ ھیربکش ءِ زمین ءِ زوراک امریکہ ءِ کاسگ چٹّے بلے بیاکہ ھیربکش یکیں وھد ءَکمیونسٹ ءُ آشوبی راجدوستے است انت۔ لینن،مارکس ءُ سوشلزم ءِ بابت ءَ واجہ گشیت کہ منا لینن ءُ مارکس ءَ سْیاست ءِ دربرگ ءَ کمک کتگ اے الّم نہ انت کہ من سوشلزم ءَ ھما داب ءَ بلوچستان ءَ تشریح ءُ آئی ءِ سرا عمل بہ کن انت کہ لینن ءَ کتگ بلکیں آ سْیاسی لیکہ ءَ وتی زمینی راستیانی بنیات ءَ پریکٹس کنگ ءِ منّوگرے است انت۔
واجہ ھیربکش،بلوچستان ءِ نیام ءَ دری آباتکاری ءِ ھلاپ بوتگ ءُ آئی ءَ اوگان ءُ ھزارہ آباتکاری مدام ایر جتگ۔ اے جیڑہ آئی ءَ دو بنیات ءَ دیستگ۔ یکّے ایش کہ آئی ءِ دیما کراچی ءَ مہاجر آباتکاری ءُ ایشی ءَ چہ ودی بوتگیں ڈیموگرافک مٹّی ءُ بدلی،پلستین ءَ یہودی آباتکاری ءِ ڈیموگرافک ساناں ھوار دومی سوب دری آباتکاری ءِ سوب ءَ نسلی برتری ءِ جیڑہ است بوتگ، چشکہ آئی ءَ بلوچستان ءَ ھزارہ آباتکاری ءِ سرا تچکیں لبزاں گوں گشتگ کہ باندات ءَ بلوچستان ءَ آباتیں ھزارہ ایران ءُ شیعہ ازم ءِ دست ءِ چیرا آبات بنت بزاں آ یک زوراکے ءِ کمک کار بنت۔ واجہ مری ءَ اوگانستانی،پاکستانی، عراقی ءُ شامی شیعہ آنی ایران ءِ سْیاسی نپانی ھاترا کارمرزی ءِ کارستانی دیستگ انت ءُ اے تشویش ایر کتگ۔ باز براں سما بیت کہ ھیربکش پمشکا ڈنّی آبات کاری ءِ ھلاپ بوتگ کہ آئی ءِ دیما ایران ءَ ھوار روس ءِ ماں اِستونیا ءَ وتی ھم نسلیں مردمانی وسیلہ ءَ سْیاسی،معاشی ءُ چاگردی ڈومینیشن ءِ درور ھم دیما ایر کتگ انت ءُ دری راجانی آباتکاری ایر جتگ۔
استان ءَ ھیربکش ءِ سرا مدام ھمے بھتام ایر کتگ کہ آ دیمروئی ءِ ھلاپ انت۔ اے بیانیہ استان ءِ رسانکدر،دانشور تبک ءُ لس مھلوک ءِ تہ ءَ مزنیں کچّے ءَ موجود بوتگ۔ اے درگت ءَ ھیربکش ءِ وتی دلیل است بوتگ انت ءُ مرچی ما سما کن ایں کہ ھیربکش راست بوتگ چشکہ ھیربکش ءَ اے دیمروئی کاؤنٹر انسرجنسی ءِ پولیٹکل اپروچ یاکہ کاؤنٹرانسرجنسی ءِ تب ءِ بنیات ءَ سما کتگ انت۔ ھیربکش گشیت کہ روس چیکو سلواکیا ءِ سرا پمشکہ ارزانی ءَ زورگیر بیت کہ اُودا انفراسٹرکچر پیسرا است بوتگ ءُ اوگانستان ءَ بے سوب بوھگ ءِ سوب انفراسٹرکچر ءِ پیسرا چہ نہ بوھگ بوتگ پمشکہ آئی ءِ چمّاں بلوچستان ءَ استان ءِ وتگڑیں دیمروئی بزاں انفراسٹرکچر،بلوچستان ءِ نیام ءَ استان ءِ پنجگانی مھکمی ءِ سوب جوڑ بیت ءُ مرچی ما ایشی ءَ گندگ ءَ اِنت۔ ھیربکش گشیت کہ زوراکے انفراسٹرکچر ایردستے جہدے نزور کنگے پندلے،آئی ءِ گور ءَ ھندوستان ھم درورے است انت کہ برتانیہ ءِ روڈ ،ریلوے،معاشی ءُ بیوروکریٹک انفراسٹرکچر ھندوستان ءِ معاشی لُٹّ ءُ پل ءَ ھوار ھندوستان ءِ جنز ءِ دیما اڑاندے بیت۔
واجہ ھیربکش ءِ سرا یک نگدے اے ھم پشت کپتگ کہ آ راجی آجوئی جنز ءِ نیام ءَسِلاہ ءَ گیش ارزشت دنت۔ ھیربکش ءَ اے بابت ءَ گشتگ کہ من ماؤ ءِ پگر ءِمنّو گرے است انت۔ ماؤ ءِ گور ءَ سِلاہ پہ جہد ءِ ھاترا سْیاسی نپانی گرگ ءِ ھاترا یک اوزارے بلے ھیربکش ءَ کدی ھم راجی جہدانی نیام ءِ ملٹی ڈائیمنشن ءِ ھیال رد نہ کتگ۔ روانک ءُ زھرشانی ، اھوالکاری ءُ نبشتہ کاری آئی ءِ گور ءَ دریا تبیں راجی جنز ءِ بہر است انت۔
باز براں ھیربکش ءِ درگت ءِ اے کنفیوژن جلّیت کہ آ روانک ءُ زھرشانیانی ھلاپ انت۔ اے ھبر ھم وتی جاگہ ءَ رد انت،ھیربکش وتی ترانے ءَ ایشی ءِ گیشوای ءَ کنت کہ منی ھیالاں مچّی آں چہ سْیاسی گردانک ءِ ارزشت گیشتر انت چشکہ گردانکانی تہ ءَ پگری ھیلکاری ءِ سان ءُ آسر شئوکتر بنت ءُ آئی ءَ ھمے ترز کار کارمرز کتگ۔ واجہ ھیربکش جنز ءِ نیام ءَ ترزکارانی پرائمری ءُ سکینڈری ءِ بنیات ءَ ارزشتانی سرا باوست کنت کہ سِلاہ،زانشتی گرادنک،مزنیں مچّی آں ھوار دومی سئیمی بھرگانی ارزشتاں گشّینیت۔
ھیربکش ءِ گور ءَچشکہ سْیاست ریشنل فینومینا ئے پمشکہ وھدے آ سْیاست ءِ سرا گپّ کنت تہ آئی ءِ ھیالاں مزنیں مچّی آں آڈیئنس گیشتر جذباتی اوگامانی وسیلہ ءَ دلگوش دئیگ بنت،مچّی آنی تہ ءَ جست ءُ پسّو یا پگر کنگ ءِ ھاترا گوشداروکانی دلگوش ءِ آرگ ممکن نہ انت۔ آ جہان ءِ نیام ءَ گلوبل کیپٹلزم ءِ سرا ھبر کنان ءَ گشیت کہ گلوبل کیپٹلزم ءِ سوب ءَ مرچی باندہ قبائلی سادگی نزور ترّیتگ انت ءُ زرّ ءَ گیش ارزشت زرتگ پمے ھاترا مزنیں مچّی زوت جذباتاں چِست کن انت ءُ جذبات دمانے ءَ نزور تَرّنت۔ ھیربکش ءِ سْیاسی اپروچے منی نِزّاں درورے ایش انت کہ اردیں ھیربکش درانڈیھی ءَ چہ واتر بیت،بلوچ ءِ سْیاسی جاورھالانی سرا گپّ کنان ءَ آ گشیت کہ من اِش کنگ ءَ آں کہ داں چلتن ءُ مہردار است انت بلوچ ھمے داب ءَاوشت ایت بلے مارا اے زانگی انت کہ چلتن ءُ مہردار ءَ نشتگیں بلوچ چی جیڑانت،آھانی لوٹ چی انت۔ دیمترا آ گشیت کہ سْیاست ءُ مچانکی کار بئیدے زمینی راستیانی زانگ ءَ نہ بنت،سْیاست ءُ مچانکی کار جذباتی بنیات ءَ ممکن نہ انت پمشکہ درانڈیھی ءَ پد ھیربکش وتی مجلسانی نیام ءَ ھمے باوست ءَ گیشتر جاہ دنت کہ بلوچ،وتی جنز،جنز ءِ سوبینی ءُ بے سوبی ءَ ھوار دژمن ءِ تاکت ءُ نزوریانی سرا باوست ءُ پولکاری بہ کنت دانکہ باندات ءَ بلوچ وتی جہد ءِ ھاترا شوکتریں پالیسی یے ٹھینگ ءَ سوبین بہ بیت۔
راجدوستیں ءُ سوشلسٹ ایں ھیربکش انٹرنیشنلسٹ یےھم بوتگ چشکہ ھیربکش وھدے 1960 ءَ اسمبلی ءِ تہ ءَ اسلام ءِ سرا گپّ کنان بیت تہ گشیت اسلام منی نزّ ءَ انٹر نیشنلزم ءِ منّوگر انت۔ نرگس بلوچ واجہ ءَ جست کنت کہ تو چی لوٹ ئے تہ واجہ پسّو دنت کہ بلوچ ءِ آجوئی ءُ سرجمیں انسانیت ءِ آجوئی۔ وھدے اھوالکارے ھیربکش ءَ جست کنت کہ تو بلوچ بوھگ ءِ سرا پہر بند اِت تہ واجہ پسّو دنت منا بلوچ ءُ مری ھردو دوست بنت بلے من انسانے بوھگ لوٹاں۔ من بلوچ گشگ ءِ سرا پشل نباں بلے من اے واستہ پہر نہ بند انت کہ من ھچ بنی آدم ءَ چہ وتا کمتر سرپد نباں۔ وھدے من ھیربکش ءِ اے ھیال ونتگ انت تہ من مدام گمان کتگ کہ اے ھیال ھیربکش ءِ انٹرنیشنلزم ءَ پدّر کن انت۔ انٹرنیشنلزم ءَ گشّینان ءَ ھیربکش جاھے گشیت کہ برابری ءِ بنیات ءَ درستیں راجانی تپاکی منی نزّ ءَ انٹر نیشنلزم انت۔ واجہ ھیربکش ءِ گور ءَ استان ءِ نیام ءَ پشتون ءُ سندھی راجانی بزّگی ءُ لاچاری،جہد ءِ ھاترا ایشانی جان بڈّی ءُ ترز کارانی نہ گیشّگ ھم جیڑہے بوتگ آئی ءَ مدام اے راجانی جہدے ھاترا وتی دلبڈّی ایرکتگ انت۔ واجہ ھیربکش بلوچ جہد ءِ نیام ءَ یک زوراکیں راجے ءَ مدام نگدی نگاہے ءَ چاریت،ھمے رِد ءَ باز براں ھیربکش ءِ نگدی نگاہ فاشزم ءِ کالب ءَ جاہ دئیگ بوتگ بلے اے کالب وتی جاہ ءَ تچک نہ انت۔ ھیربکش ءَ ھاسیں راجے ءِ سرا پمشکہ نگد کتگ کہ آئی ءِ چمّاں آ راج زوراکے،آ راج امریکہ ءِ پوریاگرانی کِشک ءِ مساپرے کہ آ زوراکے مشینری ءَ تیل ءُ آئل کنت پمے ھاترا ھیربکش ءَ ھاسیں راجے ءِ سْیاسی بالاد وتی نشانگ ءَ کتگ ءُ نگد کتگ دانکہ آ راج وتی سْیاسی،معاشی ءُ چاگردی بالاد ءِ تہ ءَ گہتری ءَ وش اتک بہ کنت۔ ھمے وڑا واجہ ھیربکش گوں وینگس ءَ وتی گلگدار ے ءَ گشیت کہ ما پہ دنیا ءَ آجوئی ءِ واب ءَ گندیں کہ اُودا ھمک انسان آجو بہ بیت۔۔ دیمترا وینگس ءِ جست کہ زندگی ءِ فلسفہ چی انت؟ ایشی ءِ پسّو ءَ واجہ گشیت کہ منی واستہ زندگی آجوئی ءِ نام انت،انسانیت ءِ آجوئی ءُ برابری ءِ نظامے ءِ نام انت۔ ھیربکش ءِ نزّ ءَ سْیاست سئے بھرگ ءِ ڈھانچہ ئے،بزاں سْیاست پہ سئے کار ءَ وتی وجود ءِ تہ ءَ دنیا ءِ نیام ءَ گہتری آؤرت کنت۔ آ سئیں شئے انسانیت،برابری ءُ آجوئی انت۔
وہد 1970 ءِ دھک ءَ وھدے واجہ ھیربکش ءَ را آمیدگس ءِ تہ ءَ فردِ جرم جنگ بیت تہ واجہ آمیدگس ءِ اندر ءَ جج ءِ دیما دراّئینیت کہ “وھدے تاکت مئے دست ءَ بیت ما باج بریں ءُ وھدے ما تاکت ءَ نہ بئیں تہ پیسلہ شمے دست ءَ انت،ھرچی شمے دل لوٹیت بہ کن اِت ءُ اے کانود زمانگاں چہ ھمے وڑا جزّان انت۔“ اسل ءَ واجہ ھیربکش جج ءِ دیما ”تاکت“ ءِ بابت ءَ گپّ کنت۔
واجہ ھیربکش جہد ءِ ھاترا ریئلسٹک اپروچ ءِ منّوگرے ھم است انت۔ واجہ وتی ھیالاں دو گالرد بزاں حبِ علی ءُ بغضِ معاویہ ءِ دروشم ءَ گشّین ایت۔ آئی ءِ نزّ ءَ دنیا مارا حبِ علی بزاں ہمدردی ءِ بنیات ءَ کدی ھم کمک نہ کنت۔ دنیا ءِ کمک اگاں مارا گون بنت تہ آ تھنا بعضِ معاویہ ءِ دروشم ءَ ممکن بوت کن انت۔ بعضِ معاویہ ءَ ھیربکش ءِ مراد ایش انت کہ دنیا مارا وتی نپّ ءُ سیتّانی ھاترا کمک کت کنت ءُ اے ھما شرط ءَ بوت کنت اردیں ما دنیا ءِ نپ ءُ سْیتانی رکّینگ ءِ پوزیشن ءَ وتا سر کت بہ کن ایں۔ دنیا ءِ سیتانی رکّینگ ءِ ھاترا ھیربکش جہدے تاکت ءِ سرا بیسہ داریت کہ مئے ادارہ انچو توانگر بہ بنت کہ دنیا وتی نپ ءُ سیتانی ھاترا رابطہ ءِ جوڑ بہ کنت۔ ھیربکش پہ اے کار ءِ ھاترا انتہائے تشدد ءِ سرا بیسہ داریت کہ دژمن ءِ نزور کنگ ءِ ھاترا،دری کمک آں ھوار مارا انچو مھکم بوھگی انت کہ دژمن ءِ ولگوج کنگ ءِ ھاترا تشدد ءِ انتہا ءَ تک وت ءَ سر کنگی انت۔
واجہ ھیربکش بلوچ چاگرد ءِ نیام ءَ قبائلی تضاد بزاں ءُ طبقاتی تضاد ءِ سرا گپّ کنان ءَ استان ءِ بیانیہ کہ بلوچ ءِ پدمنتگی ءِ سوب سردار انت رد کنت ءُ گشیت کہ من طبقاتی جیڑہ ءَ بلوچ چاگردءِتہی جیڑھے ءِ بستار ءَ کدی ھم رد نہ کن انت بلے اے بیانیہ ءِ سرا بیسہ کنوک کہ قبائلی تضاد ءُ طبقاتی تضاد بلوچ چاگردءِمستریں جیڑہ انت اسل ءَ بلوچ چاگرد ءِ نیام ءَ مستریں جیڑہ بزاں زورگیری ءُ ایردستی ءَ رد کنگ ءَ انت۔ آ پوسٹ سنڈیمن بلوچ چاگرد ءِ ْسیاسی،معاشی ءُ ایشاں چہ دراتکگیں چاگردی پدمنتگی ءِ ذمہ واری ءَ بلوچ چاگرد ءِ نیام ءَ زورگیری ءَ گوں بندوک کنت۔ واجہ مری گشیت کہ استیں وھدءَ بلوچ چاگرد ءِ مستریں جیڑہ سردار نہ انت بلکیں چوہدری اِنت۔ ھر چ ھما زانتکار،راجکار ءُ مردم بلوچ ءِ جیڑہ ءَ سردار سرپد بیت آ دراسل ءَ بلوچ چاگرد ءِ نیام ءَ زورگیری ءَ سرگوز کنگ ءَ اِنت۔
سرشون:
1۔ نواب مری کی سوانح حیات – لطیف بلیدی
2. نواب مری کے انٹرویوز – سلام صابر
بلوچ اسٹوڈنٹس ایکشن کمیٹی
