برات ءِ سوگند
آزمانک
نبشتکار: سنجاب بلوچؔ
روچ ءِ درآھگ ءَ اَنگہ کمّیں وھد لوٹ اِتگ اَت بلے آئی ءِ زردی آزمان ءِ دیم ءَ کمّ کمّ ءَ شِنگ بوھان اَت۔ شَدری ءَ چہ وتی کش ءِ ایریں ترماس ءَ کوپے چاه کش اِت ءُ دیم ءَ ایر کُت ءُ آ روچ ءِ زردی ءَ چارگ ءَ لَگّ اِت کہ تَنک تَنک اِیں شینکانی سر ءَ تالان بوھان اَت۔ آئی ءَ چہ چاہ ءَ سُرکے گِپت ءُ جیڑگ ءَ لَگّ اِت کہ اگاں روچ ءِ بْرانز نوکی چِست بنت ءُ وتی شیشگیں رُژن ءَ انگہ زمین ءَ تالان مہ کنت، اَنگہ وتی دراجیں سپر ءَ مہ بُرّاِیت ءُ روزرد ءُ ایندگہ جلواھناکیاں درانگاز مہ کنت ءُ ھُکم کنگ بہ بیت کہ وتی سپر ءَ همد ءَ بدار، گُڈا اے گوں روچ ءَ چنکس مزنیں زوراکی یے بیت؟ گوں ھمے جیڑگاں شدری ءَ وتی وانگجاہ ءِ زمانگ یات اَتک کہ آ مدام سُھب ءَ مھلہ گوں وتی دزگھار ءُ ھمکتبی آں دیم پہ وانگجاہ ءَ شُت۔ آئی ءَ اَنگہ ھپتمی تَبک سرجم نہ کُتگ اَت، ءُ وانگ ءِ سپر سرجم ءَ ایر اَت کہ زھرشانی ءُ روانکاں آ چہ وانگ ءَ سِست ءُ دور کُت۔آئی ءَ چاہ ءَ دگہ سُرکے گِپت کہ اناگاہ یات ئے اَتک کہ من وتی دست ءِ اَکس کہ دوشی ھَور ءِ سَبب ءَ بیگ ءَ مان کُتگ اَت دنیگہ نہ کَش اِتگ ، آئی ءَ گُشاد گُشاد ءَ پاد اَتک چہ بیگ ءَ اَکس دَر کُت کمّیں گشان ءِ لمب ءَ گوں ساپ ءِ کُت ءُ وتی کُٹّ ءَ ایر ءِ کُت۔ اَکس پریم ءَ اَت بلے پریم ءَ کانچ مان نیست اَت۔۔۔
شدری ءَ وشّ وشّ ءَ اَکس ءِ سرا دست اِیر مرز اِت ءُ دل ءَ گُشان اَت ،” زالماں ! شمارا ھمینچو ھم رھم نہ یتک اے پریم ءِ کانچ گوں آسنیں بُوٹّاں تُش تُش کُت کہ ھمنچُکہ اَکس مہ دِر اِیت “۔
نوں روچ ءِ شِیشگیں رُژن زمین ءَ تالان اَتنت کہ بازار، دمک ءُ دَگ رَش بوھان اَتنت، ھرکس گوں وتی کاراں دز گُلائیش بوت۔ شدری ءَ ھم وتی پیریں مات ٹوھینت ءُ پاد کُت کہ دَگ ءِ سر ءَ چیر گیپتگیں نپادانی سر ءَ واب اَت۔ دَگ ءِ سر ءَ نشتگیں آدگہ مردم ھم کارے کنگ ءَ اَتنت، لھتیں نپاداں پتاھگ ءَ اَت ، لھتیں کوپ ءُ رزاناں چِنگ ءُ یکجاہ کنگ ءَ اَت۔ دَگ ءِ سر ءَ نشتگیں دراھیں مردماں اَکسے اَکسے دست ءَ اَت کس بے بھر نہ اَت ۔ شدری ءَ مرچی ھشت سال سرجم اَت کہ گوں مات ءَ چہ لوگ ءَ دُور روچے یک جاھے پَند بُرّگ ءَ اَت ، روچے یک نوکیں دَگ ءُ کیمپے ءَ ، روچے یک نوکیں شھر ءُ پریس کَلبے ءِ دپ ءَ زھرشانی ءَ اَت ، بلے آئی ءِ ودار اَنگہ سرجم نہ اَت ۔ ھما اِنت کہ شدری ءَ اے کیمپ ، نندانک ءُ زھرشانی آں بھر زُرتگ اَت اِد ءَ ھر روچ یک نوکیں مردمے گوں نوکیں اَکسے ءَ اَتک ، بلے ھمے پیسری نشتگیں مردماں چہ یکّے ھم کَم نہ بیت ۔ نوں تھنا شدری اے وئیل ءِ دیمپان نہ اَت ، آئی ءَ وت ءَ چہ نزور تریں مردم ھم اے گَم ءُ دردانی تہ ءَ دیستگ اَتنت ، نوں آئی ءِ نزوریں بالاد چو بولان ءَ مُھکم اَت ، ءُ وتی کش ءُ کِرّ ءِ نشتگیں کہولانی مردماں اے بابت ءَ تسلّہ دیگ ءَ اَت۔
روچ وتی سپر ءَ رھادگ اَت ، نوں وھد اَدار دوازدہ ءَ رستگ اَت ، اے ساھت ءَ گار ءُ بیگواھیں کھولانی مردماں وتی تَمبو جَتگ اَتنت ءُ ھمیشانی ساھگ ءَ نشتگ اَتنت کہ مردمانی تہ ءَ پِیر ، جوان ءُ زھگ درْاہ ھوار اَتنت ۔ مرچی نندانک ءِ سیمی روچ اَت ، بلے یک ءُ دو اهوالکار ءَ ابید اے نندانک ءِ سر ءَ دگہ کس اَنگہ نہ یتکگ اَت ۔
گار ءُ بیگوْاھیں مردمانی کھولانی چم وداریگ اَتنت کہ بہ گندئے اے روچ ءُ آ روچ ءَ کسّے کئیت مئے گپّاں گوشداراِیت ، بلے ھچ ۔ نندانک ھمے وڈ برجاہ اَت ۔شپ سارت اَت کہ آیاں پہ آس گُزارہ کُت بلے روچ انگہ کمو بھتر اَت۔ شپ ءِ سارتی ءَ مردماں بنگلہ آں نشت نہ کُت بلے شاباش بات ھمے کھولاں کہ برپیں سارتی ءَ دَگانی سر ءَ نشتگ اَتنت۔ ھمے وڈ روچ شَپ ءُ شَپ روچ بوھان اَتنت بلے گار ءُ بیگواھیں کھولانی پَتّر ءَ کسّے ءَ ھم گوْاہ نہ کُت ، نوں آیاں بازیں ودار ءَ دم بُرت ءُ گُڈّی ءَ پیسلہ کُت اِش کہ دگہ نیمگے جُنز اِیں ۔
کھولانی پیسلہ ءِ رِد ءَ بیگہ ءَ تَمبو بوجگ بوتنت ، دراھیں سامان چِنگ ءُ یکجاہ کنگ بوتنت، ھرکس ءَ وت ءَ پہ روگ ءَ جاڑیگ کُت کہ سُھب ءَ مھلہ در کپگی اَت۔ اے شپ مردماں انچُش برھنگیں دگ ءِ سر ءَ گوازینت ءُ سُھب ءَ مھلہ درکپت اَنت ۔ شدری ءِ مات ءَ چُکّ ءِ دست ءَ چہ اَکس زُرت ءُ وتی دوئیں چمّاں داشت کہ اکس ءَ کانچ پِر نیست اَت پمیشکہ آئی ءِ گرم ءُ لاڑیں ارس کہ اکس ءِ سر ءَ تْرمپ ءَ تْرمپ ءَ کپت اَنت چہ ارساں اَکس کمّیں پُلّگ ءَ لَگ اِت بلے شدری ءَ زُوت زُوت ءَ گوں گشان ءِ لمب ءَ ارس پھک کُت اَنت ءُ مات ھم تسلّہ دات کہ نوں ما دگہ مستریں جاگھے روگ ءَ اِیں اُود ءَ مئے گپّ ءَ الّم گوشداراَنت کہ مات شدری ءِ گپّاں گوں کمّیں دلجم بوت ءُ دل ءِ ڈڈ کُت ۔ گار ءُ بیگواھیں کہولانی مردم برے سوار ءُ برے پیادگ سپر ءَ روان اَتنت ۔ اے راہ ءَ آ چہ اِستان ءِ نیمگ ءَ وڈ وڈیں زوراکیاں دُچار اَتنت، برے دگانی سر ءَ کنٹینر جَنگ بوت، برے تیر گواری اِش کُت، وڈ وڈیں تُرس ءُ بیم دات اِت بلے کاروان جُنزگ ءَ اَت ۔
گُڈی ءَ چار روچ ءِ سپر ءَ پد کاروان وتی منزل ءَ سر بوت ۔ چوناھا بہ گندئے اے سپر یک روچے ئیگ اَت بلے اِستان ءِ زوراکیانی سوْب ءَ اے سپر ءَ شُولّ کَش اِت ۔
چہ مزنیں کیمپ ءِ نیمگ ءَ شدری ءِ کاروان وش اَتک کنگ بوت ءُ جاگہ دیگ بوتنت۔ اے کہولانی آھگ ءَ چہ کیمپ ءِ تہ ءَ نشتگیں پیسریگیں مردمانی نااُمّیتی گیش بوت بلے نوک اَتکگیں مردمانی دل ءَ اُمّیت ءِ کسانیں شھمے چِست بوھان اَت ۔
اِد ءَ ھزارانی کساس ءَ گیش اَکس گوں جُتا جُتائیں ھند ، نام ءُ سَنّاں جَتگ اَتنت ۔ شدری ءَ کیمپ ءِ چَپ ءُ چاگرد ءَ لگوک اِیں اکسانی سر ءَ چمشانکے دات ءُ کساس ءِ کُت کہ اگاں بلوچستان ءِ کُجام ھم کُنڈے ءَ یک مردمے برگ ءُ بیگواہ کنگ بہ بیت آئی ءِ اَکس اے کیمپ ءَ الّم لگّوک بیت ۔ انچُش کہ مرچی آئی ءَ وتی دست ءِ اَکس ھم کیمپ ءِ کُنڈے ءَ جَتگ اَت ۔ برے برے شدری ءَ کہ کیمپ ءِ چاریں نیمگاںگَشت جَت ءُ کیمپ ءَ جَتگ اِیں اَکسانی ھِساب کنگ ءِ جُھد کُت بلے آ مدام بے سوب بوت، اَکس چہ ھساب ءَ ڈن اَتنت ۔ ھردے کہ آئی ءَ ھمے بے سوبیں جُھد بندات کُت گُڑاں باز بَژن ئے بوت کہ مئے اِینکس مردم دژمن ءِ بندیگ جاہاں آزارانی دیمپان اَنت بلے مئے میر ءُ نوابانی گوشاں مورے ھم نہ وارت۔ آئی ءَ اے کیمپ ءِ تہ ءَ باز مردم روگ ءُ آھگ ءَ دیست، چہ ھمیشاں لھتیں کھول ءِ گاریں مردمانی لاش ھسپتالاں آرگ ءُ دیگ بوتنت بازیناں جنگل ءُ گیاباناں وتی کَس ءُ آزیزانی کُنٹ دست کپت اَنت ، پدا باز مردم لاشانی دست کپگ ءَ رند کیمپ ءَ گندگ نہ بوتنت بلے باز پہ اِنساپ ءِ لوٹگ ءَ دوبر اَتک ءُ نشت اَنت ۔
یک بیگئے شدری کیمپ ءِ دیم ءَ گَشت ءَ اَت کہ آئی ءِ چم یک کسانیں ھپت سالی جَنکوے ءَ کپت اَنت ، کیمپ ءَ چہ کمّیں دُور نشتگ اَت چیزے نبشتہ ءَ دلگوش اَت ۔
شدری نوں تَچک ءَ ھمائی نیمگ ءَ شُت ۔ گوْنڈل ءَ کہ شدری وتی نزّیک ءَ آھگ ءَ دیست نبشتہ ءِ بند کُت ءُ شدری ءَ دلگوش بیت ۔ کیمپ ءِ دیم ءَ یک دگے ھم اَست اَت ، گوْنڈل ھمے دَگ ءِ پاد راہ (فٹ پاتھ) ءِ سرا نشتگ اَت ، اَکسے ھم کش ءَ اِیر اَت ئے ۔ شدری ءَ رسگ ءَ گوں تَچک ءَ گوْنڈل سلام ءُ دروْت کُت ءُ کش ءِ اَکس گوں نبشتگیں تاکاں چِست کُت اَنت ۔
”اے اَکس کئیگ اِنت ؟ تئی چی اِنت ؟ “ شدری ءَ جُست کُت ۔
” اے منی برات ءِ اَکس اِنت کہ سئے ماہ بیت گار ءُ بیگواہ اِنت “ گوْنڈل ءَ جواب دات ۔
” گڑا اے بابت ءَ شمارا ھال ءُ اھوالے رستگ کہ شمئے برات کئے ءَ بُرتگ ءُ پرچی بُرتگ؟ “ شدری ءَ جُست دیم ءَ بُرت ۔
” اِنّاں ، اے بابت ءَ مارا ھچ ھال نہ رستگ بلے اِد ءَ ھرکس زانت کہ بروک کئے اِنت “ چہ گوْنڈل ءِ پسّہ ءَ شدری ءَ سَما کُت کہ ایردستی ءِ پنجگاں رُستگیں زھگ ءَ باز دربرتگ .
” جی ھو اِد ءَ بروک ءُ کُشوک ءَ درْاہ زان اَنت ، گڑاں شُما وتی برات ءِ شوھازگ ءَ باز جُھد کُتگ ؟ کُجا کُجا داں شُتگے ؟“ شدری ءَ گوْنڈل ءِ نبشتگیں تاکاں چہ یکّے چِست کُت ءُ جُستاں دیم ءَ بران بیت ۔ ” ھرچ ھما جاہ ءَ کہ اُمّیتے دیستگ ما شُتگیں ، بلے مارا کس ءَ گوش نداشتگ “ گوْنڈل ءَ انچُش پسّہ دات گُشے گماں چہ تہہ پروش اَت ۔
” اے تاک تو پہ کئے ءَ نبشتہ کُتگ اَنت ؟ “ گُڈّی ءَ شدری ءَ تاک یک یک ءَ لیٹینان کُت آں جُست کُت ، شدری ءَ اینچو زانتگ اَت کہ پہ برات ءَ نبشتہ ءِ کُتگ اَنت بلے پہ گیشیں سرپدی ءِ ھاترا جُست ءِ کُت ۔
” من ھما اِنت کہ اے کیمپ ءَ نشتگ آں ھم سُھب یک نمدی یے پہ وتی برات ءَ نبشتہ کناں ، من زاناں کہ اے انّوں منی برات ءَ سر نباں بلے بس گوں ھمے اُمّیت ءَ نبشتہ کناں کہ وھدے منی برات چہ بیگواھی ءَ واتر بیت دراھیں نمدی آں پیش ءِ داراں کہ منا چینچو تئی یات اَتکگ ۔۔“ گوْنڈل ءِ چمّاں چہ گَم ءِ تھلیں راستی یے چول جنان اَت ءُ ارس انارکانی سرا اِیر رچان اَت اَنت۔
شَدری ءَ اے ساھت ءَ وتی برات سَک یات آھگ ءَ اَت ، اے دمان ءَ گُشے گوْنڈل ءِ دِل ءَ چہ چِست بوتگیں دراھیں درد شَدری ءِ دِل ءِ میار کنگ بوتگ اَت اَنت ۔ شدری ءَ ھَمدا چہ وتی جُست ھلاس کُت اَنت ءُ اَکس گوں نبشتگیں تاکاں گوْنڈل ءِ کُٹ ءَ ایر کُت اَنت چہ نشتگیں جاہ ءَ پاد اَتک ۔
شال ءِ برپ بستگیں بدن وتی سارتی ءَ گیش کنان اَت، کیمپ ءِ تہ ءَ نشتگیں مردماں برے ڈن ءَ آس رُوک کُت ءُ سارتیں شَپ سُھب کُت اَنت ، برے بے آس ءَ سارتی ءَ نشت اَنت ۔
دو روچ گوْست شدری گوْنڈل ءِ نیمگ ءَ نہ یَتک بلے سَیمی روچ ءَ یک ھالے اَتک کہ اِسپتال ءَ اِستان ءِ مردمانی نیمگ ءَ لھتیں ٹپ ءُ ٹوریں لاش آرگ بوتگ ، اے ھال ءِ رسگ ءَ بازیں کھول پہ لاشانی پجّار ءَ اِسپتال ءَ شُت اَنت کہ بگندے مئے مردمانی لاش بہ بنت ۔ ھمے ٹولی ءِ تھا شدری ءَ ھما گْونڈل ھم دیست کہ اے گرانیں ساھت ءَ وتا مُھکم داشتگ اَت ئِے ءُ گون اَت ۔ شدری جیڑگ ءَ اَت کہ اے کسانیں اُمر ءَ اے کدّیں زھگ چہ مرگ ءِ نام ءِ گِرگ ءَ ھم بلکیں تُرس اَنت بلے شاباش اِنت ھمے تِپل آں کہ چُشیں گرانیں ساھت آں وت ءَ مُھکم دار اَنت ءُ وتی براتانی لاشاں شوھازاں ۔۔
نیم راہ ءَ روگ ءَ رند آ اِسپتال ءَ سر بوت اَنت ۔ یک تَنکیں کوٹی یے ءَ لاش یکدومی لاش ءِ سرا دور دیگ بوتگ اَت اَنت ۔ چیزے جنیناں ھِمّت کُت لاش لیٹیناں کُت اَنت آھاں لوٹ اِت کہ جُتا جُتا اِیر بہ بنت بلے کوٹی سَک تَنک اَت پمیشکہ بے سوْب بوتاں ۔ نوں ھرکس ءَ باریگ باریگ ءُ سرا اَتک لاش لیٹینت اَنت وتی مردمانی پجّارگ ءِ جُھد کُت ۔ همے ساهت ءَ شدری ءَ وتی مات ءِ دست داشتگ اَت کوٹی ءِ دپ ءَ وتی باریگ ءِ ودار ءَ اَت انت کہ ھما گوْنڈل شدری ءَ دیست وتی ھمراہ ءِ گوم ءَ کوٹی ءِ تھا لاشاں پٹ ءُ پول کنگ ءَ اَت اَنت۔ گوْنڈل ءَ وتی نبشتگیں تاک دست ءَ اَت آں یک دستے ءَ اَکس ءِ گون اَت ۔ شدری ءَ گوْنڈل کہ دیست گڑا شدری ءَ ھم وتی مات زُرت کوٹی ءَ پُترت بلے گوں کوٹی ءِ پُترگ ءَ آھاں پشکپتگیں لاش کہ دیستاں تاں شدری ءِ برات گون نہ اَت ۔ نوں شدری ءِ سرجمیں ھیال گوں گوْنڈل ءَ بوت ، ءُ دل ءِ ٹُپ ءُ ٹاپ ءِ گیشتر بوت گُشئے ھما گوْنڈل ءِ نہ بلکیں شدری ءِ وتی برات ءِ لاش شوھازگ بئیگ ءَ اَت ، شدری نزانگ ءَ اَت کہ اے دمان ءَ چون وتی ھاٹیگ ءَ مُھکم بکن آں ۔ گوْنڈل گوں وتی ھمراہ ءَ لاشاں یک یک ءَ چاران اَت ، چندے ساھت ءَ پَد آھاں یَک تیر سُپتگیں لاشے دیست کہ انچو زانگ بئیگ ءَ اَت گوْنڈل ءِ برات بیت ، بلے بازیں ٹپ ءُ ٹوراں لاش ءِ پجّار شرّیں وڈے ءَ بوھگ ءَ نہ اَت ، آھاں گیشیں پجّار کنگ ءِ واست ءَ آئی ھونیگیں پُچّانی کیسگ ءَ دست راہ دیان کُت آں بلکیں پجّار کاڈ ءِ مان بہ بیت ۔ شدری ھم ھمے دمان ءَ آھانی کُمک دیگ ءِ واست ءَ ھوار بوت گوں ۔ آھاں یک کیسگے چار اِت داں پشک ءِ دومی کیسگ ءَ دو سئے اِسپیتں تاک در اَتک گوْنڈل ءَ ھمے تاک پچ کُت آں گڑا ھمشانی تھا یک کسانیں اَکسے ھم در اَتک ، اَکس باز کوھن تَر اِتگ اَت بلے پجّارگ بیت کہ آئی ءِ برات اِنت ۔ گوْنڈل ءِ چمّاں بیسہ بوھگ ءَ نہ اَت بلے راستی ھمیش اَت ، ھمے ساھت ءَ آئی ءِ جان ءِ سرجمیں ھاٹیگ ءَ گُشےچو مُرگ ءَ بال کُت ءُ آ یک لاشے ءِ پئیم ءَ وتی برات ءِ لاش ءِ سرا کپت ۔ آئی ءِ دست ءِ دراھیں نبشتگیں تاک لاش ءِ سرا مُچ بوت آں ءُ اَکس چہ دست ءَ لگُشت زمین ءَ کپت ۔ شدری کہ گوْنڈل ءِ پُشت ءَ اُوشتاتگ اَت آ ھم اے ندارگ ءَ ھُشک ءُ بے زند کُت ، آئی ءَ دگہ ھچ کُت نہ کُت چو سریچک ءَ پُشت ءَ مِک اَت بس چم ءِ لاش ءِ سرا کپتگیں تاکاں سَک اَت آں ۔ چندے ساھت ءَ پد جَاور مَٹ بوتاں ۔ ھرکس ءَ کہ وتی مردمانی لاش دست کپتاں آھاں وتی راہ گیپت ءُ شُتاں بلے ھماھاں کہ وتی مردمانی لاش دست نہ کپتاں آ دوبر کیمپ ءَ اَتک آں ۔ شدری ءَ ھم وتی پیریں مات زُرت ءُ کمپ ءَ اَتک ۔ شدری ءِ چمّاں گوْنڈل ءِ نبشتگیں تاک زاھر اَت آں کہ یک تاکے ءِ سرا نبشتہ ءِ کُتگ اَت کہ ” منی مھروانیں برات
من داں ھما وھد ءَ تئی ودار ءَ نشتگ آں داں تو کائے وتی کُتگیں سوگند ءَ سرجم کنے ، تو گُشتگ اَت کہ ترا پہ شال ءَ وانگ ءَ دیم دیاں، بلے منی مھروانیں براس ! تو سھی نھَے من تئی سوگند ءِ سرجم بوھگ ءَ ساری شال ءَ اَتکگ آں، بس پَرک ھمیش اِنت کہ پہ وانگ ءَ اِنّاں تئی شوھازگ ءَ ۔۔
نوں من نشتگ آں داں تو کائے گڑا وتی وانگ ءَ بندات کناں ۔۔
تئی لاڈُکیں گُھار “
اے دمان ءَ شدری ءَ ھم وتی برات ءِ کُتگیں سوگند یات اَتک کہ آئی ءَ سوگند کُتگ اَت که تو وتی میتگ ءَ دہ ءِ تبک ءَ ھلاس کن ئے من ترا الّم شال ءَ پہ وانگ ءَ دیم دیاں بلے شدری ءَ نزانت کہ وھدے اولی رند ءَ منی کَدم شال ءِ دلبند ءَ ایر بنت، آ پہ وانگ ءِ ھاتر ءَ نہ بلکیں بیگواھیں برات ءِ شوھازگ ءِ ھاتر ءَ ۔۔۔
