کتاب: ریڈرز آف دی سرحد
نبشتہ کار: بریگیڈئیر جنرل ڈائِر
رجانک: میر گُل خان نصیر
چمشانک: مھمد بلوچ (بُنجاھی کُمک کار گُشاد بساک)
دلگوش: ریڈرز آف دی سرحد بریگیڈئیر جنرل ڈائِر ءِ نبشتہ کتگ ایں کتاب یے کہ 1921ءَ لندن ءَ چاپ ءُ شنگ بوتگ ءُ پدا میر گُل خان نصیر ءَ “بلوچستان کے سرحدی چھاپہ مار اور گوریلا جنگجو” ءِ سرھال ءِ نامءَ اُردو ءَ رجانک کتگ۔
جنرل ڈائِر برطانیہ ءِ فوجی جنرل ئے بیت ءُ 1916 ءِ زمانگ ءَ بلوچستان ءِ سیمسری ھند ءُ دمگانی ایردست کنگ ءِ ھاترا مشن دیگ ءُ دیم دیگ بیت۔ آ زمانگ ءَ برطانیہ ءُ جرمنی یکے دومی ءِ ھلاپ بنت ءُ جرمنی ءِ ایجنٹ پہ پندل ساچی ءَ ھندوستان ءَ رونت ءُ کاینت ءُ ھندوستان ءِ مھلوک ءَ برطانیہ ءِ ھلاپ ءَ گھگیری ءِ بابت ءَ سر ءُ سوج کن اَنت۔ جرمن ایجنٹانی آسودگ تر یں کِشک پہ ھندوستان ءَ چہ ایران، افغانستان ءُ بلوچستان ءَ گْوزیت ءُ آ وھد ءَ بلوچستان ،ایران ءُ افغانستان ھِچ ملک ءِ پلہ مرز نہ بنت، پمیشکہ جرمن ایجنٹ آسودگی ءَ گوں اے سیمسراں گْوز اَنت ءُ ھندوستان ءَ رونت۔ جرمن ایجنٹانی ھندوستان ءَ روگ پہ برطانیہ ءِ ھاترا مزنیں جنجال ودیگ کنگ ءَ بیت پمیشکہ برطانیہ ھمے سرپد بیت کہ جرمنانی ھندوستان ءَ آیگ ءِ راہ ءُ در بند کنگ بہ بنت۔ ھمے ھاترا برطانیہ لوٹ ایت کہ بلوچستان ءِ سیمسراں وتی ایردست بہ کنت کہ آ ایران ءِ گوریچانی ءُ رودراتکی نیمگ ءَ ماں سیستان ءَ سک اَنت ءُ افغانستان ءِ گوریچانی ءُ روایرکپتی نیمگ ءَ کوہ ءِ گرم سیل ءُ مِلک سیاہ اِنت کہ بلوچستان (برٹش بلوچستان) ءِ زرباری ءُ روایرکپتی نیمگ ءَ اِنت، اے سرجمیں دمگ سرحد گوشگ بیت کہ بلوچانی زمین اِنت ءُ بلوچ قبائل ریکی، یارمھمد زئی، گمشاد زئی ءُ اسماعیل زئی جھمنند بوتگ اَنت، کہ مرچی روایرکپتی بلوچستان (ایران ءِ ایردستیں بلوچستان) ءِ زمین ءَ ھوار اِنت۔اے کتاب اولی جہانی جنگ ءِ پشدر ءَ جنرل ڈائر ءَ نبشتہ کتگ ءُ اے کتاب ءِ تہ ءَ بلوچستان ءِ جیوگراپی، بلوچ قبائلانی لشکر ءُ سرحد ءِ بلوچانی سیاسی ءُ چاگردی زندگی، جنرل ڈائِر ءِ پندل ساچی ءُ ایدگہ جنگی شوربندی ھوار اَنت۔ بلے اے گپ مجگ ءَ دارگ بہ بیت کہ جنرل ڈئِر برطانیہ ءِ جنرل ئِے بوتگ ءُ آئی ءَ اے کتاب ءِ تہ ءَ باز جاھاں بلوچ ایر جتگ اَنت ءُ کُرّ ءُ جَٹّ نبشتہ کتگ اَنت۔
چوشکہ ھمک کبزہ گیر ءَ کہ دومی راج وتی ایردست کنگ لوٹ اِتگ اَنت، گڑا آھاں تاگت ءِ کارمرد کنگ ءَ ھوار ھما ھند ءُ دمگ ءِ مردم ایر جتگ اَنت ءُ جاھل، وحشی ءُ دگہ بازیں نام بستگ ءُ وتی ایردستی جائز کنگ ءِ جہد کتگ۔ ھمے درگت ءَ برطانیہ ءِ گور ءَ سرحد ءِ ایردستی ءِ ھاترا دگہ جواز نہ بوتگ پمیشکہ آئی ءَ بلوچاں دُزّ ءُ ڈُنگ ءِ نام داتگ۔
جنرل ڈائِر ءَ وتی کتاب ءِ نام ھم “ریڈرز آف دی سرحد” نبشتہ کتگ ءُ سرحد ءِ گیرتمندیں ءُ جنگجو ایں بلوچ کہ وتی سرزمین ءِ سرءَ نشتگ اَنت ءُ آجو ایں زندے گوازینگ ءَ بوتگ اَنت، دُز ءُ ڈُنگ زاھر کتگ اَنت ءُ بد زُبان ءُ لگور نبشتہ کُتگ اَنت۔
جنرل ڈائر وھدے سرحد ءَ ایردست کنگ ءِ جہد کنت گڑا ریکی قبیلہ ءَ ابید آدگہ دُرستیں مستریں قبیلہ برطانیہ ءِ فوج ءِ ھلاپ ءَ گھگیری بندات کن اَنت ءُ بلوچ راجی جُنزے ودیگ بیت۔ انچوشکہ بلوچ راجی جُنز ءِ بابت ءَ میر قادربخش نظامانی گوشیت کہ” بلوچ قومی تحریک اجتمائی لوٹانی ھاترا راج ءِ یکمُشت بوگ ءُ جدوجہد کنگ ءِ نام اِنت۔ راج ءِ یکجاھی ءِ پشدر ءُ راجی جُنز لَس مارشت ءِ برودر اِنت ءُ اے ھما مارشت اِنت کہ ھمودءَ ما جھمنند ایں ھما سرزمین ءِ وارس ءُ وتواجہ ما وت ایں”۔ ہردے کہ بلوچ زمین ءِ سر ءَ دری زوراور اتکگ اَنت گڑا بلوچ ءِ گھگیری ودیگ بوتگ ءُ بلوچاں وتی آجوئی ءُ وتواکی ءِ ھاترا وتی جان ءُ مال ءِ پرواہ نہ داشتگ ءُ وتی ڈیھ ءِ سیمسرانی ءُ آجوئی ءِ ھاترا دانکہ وس شُتگ جنگ کُتگ۔ سرحد ءِ بلوچ قبائل جنرل ڈائِر ءِ ھلاپ ءَ دائم ءَ گھگیر بنت۔ وھدے برطانیہ ءِ زور چہ بلوچاں گیش بیت گڑا بلوچ گوریلہ ترز ءِ جنگ بندات کن اَنت بلے انگریزانی دیم ءَ وتی سراں جہل نہ کن اَنت ءُ ھچبر آھانی گلامی ءَ نہ من اَنت۔
اردے دری نبشتہ کاراں دومی راجانی راجدپتر نویستگ گڑا ھما راج الم ایر جتگ اَنت بلے وھدے ما بلوچ راجدپتر ءَ چمشانک بہ دئیں گڑا دری نبشتہ کاراں بلوچ راج جھل الم جتگ بلے بلوچ گھگیری ھمینکس مھکم بوتگ کہ آھانی جہد ءَ ابید ھم چیر نہ تراتگ۔ اے کتاب ءِ تہ ءَ ھم بلوچ جھل لیکگ ءِ جہد کنگ بوتگ اَنت بلے نبشتہ کار اے ھم نبشتہ کنگ ءَ لاچار بوتگ کہ بلوچانی داں وس شُتگ گھگیر بوتگ اَنت ءُ بلوچانی گیرتمندی ءُ دلیری ھچبر اندیم نہ اِنت بلکیں ستا ہم کتگ۔
اے کتاب ءِ تہ ءَ انگریزانی پندل ساچی ءُ جنگی شوربندی ھم ھوار اَنت کہ آھاں گوں وتی پندل ءُ ھنر اں بلوچانی ھزارانی فوج ھم ریپینتگ اَنت ءُ سوبمند بوتگ اَنت۔ بلوچانی نزوری ھر وھد ءَ ھمے بوتگ کہ آ چہ نوکتر ایں جنگی ازباب ءُ نوکتریں جنگی رپکاں چہ آشنا نہ بوتگ ءُ روایتی ترز ءُ تب ءَ گوں جنگ اِش کُتگ پمیشکہ دژمن آھانی ریپینگ ءَ سوبمند بوتگ۔ ھما زمانگ ءَ ھم بلوچ راجی یکجاھی ءُ راجی جُنز ءِ اڈاند اں چہ یکے بلوچ قبائلی نظام بوتگ کہ سرجمیں قبائلانی یکجاہ بوگ ءُ وتی ڈیھ ءَ رکینگ ءِ جاہ ءَ وتی گروہی نپ ءُ سیتانی ھاترا دژمن ءِ پلہ مرزی اش کُرتگ۔ کتاب ءِ تہ ءَ ریکی قبیلہ ءِ نام گرگ بیتگ کہ آ مدام دژمن ءِ پلہ مرز بوتگ ءُ دژمن ءَ سر ءُ سوج اش کُرتگ ءُ آھاں مردمی کُمک کتگ ۔ ریکی آں ابید ھم دگہ قبیلہاں بازیں نوبتاں دژمن ءِ ھمراھداری کتگ۔
کتاب ءِ تہ ءَ ریکی قبیلہ ءَ چہ سیادی داروکیں عیدو نامی بلوچ یے ءِ نام مان اِنت کہ جنزل ڈائِر آئی ءَ وتی دماغ سرپد بوتگ کہ آئی ءَ سرجمیں راہ ءُ در زانتگ اَنت ءُ مردمانی تب ءُ زمینی راستی آں سرپد بوتگ۔ اگاں عیدو ءَ دژمن ءِ کُمک مہ کُرت اِنت گڑا انگریز اے کوھانی تہ ءَ وت دلترک بوتگ ءُ مُرتگ اِت انت، بلوچانی ایردست کنگ دور ایں گپ ئِے۔ بلے بد بھتی ھمیش اِنت کہ بلوچ ءَ اینکس تاوان دژمن ءَ ایوک ءَ دات کُت نہ کُتگ بگندے مئے وتی لگور ایں بلوچاں گوں دژمن ءِ ھمراھداری ءَ دژمن ءِ کار آسان کُتگ ءُ راج ءَ تاوان بار کُتگ۔ بلوچی ءَگُوش انت “برات ئِے کہ بہ بیت دُژمن سَد دُژمن ءِ کار ءَ کنت”۔
کتاب ءِ تہ ءَ گیشتر جنگانی کسہ است اَنت کہ آھانی نیام ءَ انگریز گوں بلوچاں دیم پہ دیم بوتگ، بلے مڑگ ءَ ابید پہ رپک ءُ ھُنر ءُ پروپگینڈہ ءِ سوب ءَ سوبین بوتگ۔ انچوشکہ سن زو گوش ایت “ جنگ ءِ درستاں چہ مستریں آرٹ ھمیش اِنت کہ ابید ءِ مڑگ ءَ دژمن ءَ پروش بہ دے”۔ اے کتاب ءِ سرجم ءَ وانگ ءَ گوں ما ھمے سرپد بوت کن ایں کہ بلوچ ءِ گْور ءَ ھزارانی فوج ءِ بوگ ءَ ابید ھم برطانیہ ءِ لشکر چہ وتی ڈیھ ءَ گلّینت نہ کُتگ۔ ایشی ءِ مستریں سوب ھمے بوتگ کہ بلوچانی گْور ءَ دگنیا ءِ نوک جوڈ بوتگیں سلاہ ءُ ایدگہ نوکتریں جنگی ترز کارانی بابت ھِچ زانت ءُ سرپدی نہ بوتگ۔ بازجاہ ءَ جنرل ڈائِر ءُ عیدو ءِ پندلاں بلوچ جنگجو انچو ریپینتگ اَنت کہ مردم ءِ سر توار کنت۔ یک رندے جنرل ڈائِر ءِ گاڑی ءِ سرا ڈائِر، عیدو، گاڈی ءِ ڈیور ءُ دگہ کاردارے خواش ءَ روگ ءَ بنت (خواش ءَ بلوچانی مھکم تر ایں قلات ئِے بیت ءُ جنرل ڈائِر اشتاپی ءَ سر بوگ لوٹ ایت، اگا سر مہ بیت بلوچ وتی قلات ءَ دستیگ کن اَنت) آھاں عزت گوں مزنیں لشکرے ءَ دپ کپ ایت، عزت سرحد ءِ نامی ایں جنگجوئِے بیت، اے سھت ءَ اگاں عزت بہ لوٹ اِیت ھما دمان ءَ عیدو ءُ جنرل ڈائِر ءَ مُردار کُرت کنت، بلے عیدو روت عزت ءِ گْور ءَ دروگ بند ایت گْوشیت کہ جنرل ڈائِر ءَ انچیں شیطان ءِ سواری “گاڈیے” گون کہ آ چاریں نیمگ ءَ تیر گْواریت، اگاں جنرل بہ لوٹ ایت شُمارا ھمے دمان ءَ جَت کنت، پمیشکہ عزت گوشیت کہ مارا مہ جن اِت ماپ بہ کن اِت شُما ھرچی گوش اِت ما ھما وڈ کن ایں۔
بلوچاں سک باز رند ءَ موہ رستگ کہ برطانیہ ءِ لشکر ءَ مُردار کُرت بہ کنت بلے ھِچ چشیں زانت ءُ سرپدی نہ بوتگ کہ چون ءُ کدی جنگ کنگ بہ بیت ، بلوچانی لشکر چہ انگریزاں باز گیش بوتگ۔ پمیشکہ ابید ءِ علم ءُ زانت ءُ سیاسی سرپدی ءَ تئی تاکت تُری ھرچی بہ بیت تو انگت سوبمند بوت نہ کن ئے۔
اے کتاب اگاں سرجم ءَ وانگ بہ بیت ءُ بلوچے ءِ چشمک ءَ گوں چارگ بہ بیت گڑا بلوچانی دلیری ءُ برطانیہ ءِ ھلاپ ءَ گھگیری ساپ گندگ ءَ کیت کہ آھاں دژمن ءَ گوں داں گُڈسر ءَ جنگ داتگ ءُ وتی ڈیھ ءُ پجار ءِ رکینگ ءِ ھاترا وتی نُگرھیں سر بکشاتگ اَنت۔ گمشاد زئی ءِ سردار خلیل خان ءِ شہیدی مستریں درورے کہ آ وت گوں دُژمن ءَ دیم پہ دیم جنگ دنت ءُ وت ءَ ندر کنت۔
وھدیکہ 1934 ءَ انجمن ءِ کارگُشاد عزیر کُرد ءَ برطانیہ دزگیر کنگ ءَ بیت گڑا آ وتی گُڈی کلوہ ءَ پارٹی ءِ سنگتانی ھاتر ءَ گْوشیت کہ“شما اے گپ ءَ وتی مجگ ءَ بہ کن اِت کہ برطانیہ ءَ ناکہ شُمے ڈیھ ایردست کتگ ءُ نہ چہ کسے ءَ بھا اِش زُرتگ۔ پمیشکہ شُما آئی ءِ گُلام نہ اِت ءُ ناکہ آ شمے واجہ اِنت۔ اسل ءَ برطانیہ ءَ شمے ملک ءَ تاجر یےءِ حیثیتءَ ھم سنگ ایں ءُ دوستیگ ایں منّگ نامگانی بنیات ءَ ادارُکی ھنکین کُتگ کہ آئی ءِ بدل ءَ جوانیں سیت بوتگ اَنت۔ پمیشکہ شُمارا دائم ءَ وتی راستیں بستار ءُ سیاسی مقام ءِ زانت بہ بیت”۔ اے برطانیہ ءِ ھلاپ ءَ گھگیری ءِ روشت بوتگ کہ جتائیں ھند ءُ دمگانی بلوچاں آئی ءِ ھاترا دیمونی داتگ پمیشکہ برطانیہ ءَ بلوچستان ھچبر چو ھندوستان ءُ ایدگہ ملکانی رنگ ءَ ایردست کُرت نہ کُتگ، پمیشکہ برطانیہ ءَ تچک ءَ گوں بلوچستان ءَ منگ نامگانی رِد ءَ وتی کار ءِ کشگ ءَ لاچار بوتگ۔ بلوچ ھرچ دور ءَ درامدانی ایردستی ءِ ھلاپ ءَ گھگیر بوتگ ءُ انگت گھگیری کنگ ءَ اِنت، پمیشکہ گھگیری بلوچ ءِ دودانی ارزشت دارایں بھرے۔
بلوچ ءِ بدبھتی گوش ئے یا نزوری، بلے مارا مدام وتی راجدپتر چہ دری مردمانی نبشتانک آں چہ رستگ اَنت ءُ ما مُدام وتی راجدپتر انگریز ءُ ایدگہ درامدانی چشمک ءَ گوں چار اتگ ءُ ونتگ اَنت۔
بلوچ اسٹوڈنٹس ایکشن کمیٹی
