بلوچ اسٹوڈنٹس ایکشن کمیٹی اوتھل ھنکین ءِ ھیلکاری دیوان ھنکینی کارمستر اھسان بلوچ ءِ سروکی ءَ برجم دارگ بوتگ۔
دیوان ءِ سرھال: بِگ ڈیٹا، آرٹیفیشل انٹیلیجنس ءُ الگوریتھمک وارفئیر
تران کنوک: اظہر بلوچ ( بُنجاہی مزن کارگشاد )
دیوان ءَ اے سرھال ءِ سرءَ گپ کنان ءَ سنگت ءَ گشتگ کہ مرشی بیست ءُ یکمی کرن ءَ دنیاءِ سیاسی آرڈر مٹ بوان انت۔ سیاسی آرڈر ءِ مٹ بوئگ ءِ تہءَ مزنیں کردے ٹیکنالویجکل انقلاب اِنت۔ مرشی دنیا ءِ معاشی نظام گوں ترندی ءَ ڈیجیٹل بوان انت، ھمے درگت ءَ انسانی سماج ءِ راہ ءُ راہبند ھم وتی تہ ءَ ارتقا کنگ ءَ اَنت۔ ھمے ٹیکنالوجیکل آشوب ءِ مستریں درور آرٹیفیشل انٹیلیجنس اِنت کہ مرشی دنیا ءِھمک پڑانی تہءَ جاہ گران اِنت ہمے ہاتر ءَ دنیا ءِ مزنیں تاکتے وتی گیشتر دلگوشیءَ آرٹیفیشل انٹیلیجنس ءِ نیمگءَ برگ ءَ اَنت۔ آرٹیفیشل انٹیلیجنس دنیا ءِ معاشی نظام ءِ تہ ءَ آٹومیشن ءَ ہوار دنیا ءِ سیاسی و جنگی چست ءُ ایرانی تہءَ ھم ترندی ءَ گوں جاگہ کنگ ءَ اِنت۔ دنیا ءِ نوکیں سیاسی آرڈر ءِ دیم ءَ مستریں چیلنج ٹیکنالوجیکل انقلاب ءِ مستریں بہر آرٹیفیشل انٹیلجنس پیداک اِنت۔
گُڑا بلوچ نودربر ءِ بستار ءَ ما سرپد بہ بیں کہ آرٹیفیشیل انٹیلیجنس چی ئے ءُ چوں کارمرز کنگ بیت؟ راجی جہدانی ءُ ایدگہ سیاسی چست ءُ ایرانی تہ ءَ آرٹیفیشل انٹیلجنس چوں کارمرز کنگ بوئگ ءَ انت ءُ بلوچ ھمے ٹیکنالوجیکل انقلاب ءِ تہ ءَ چوں بہر زُرت کنت؟ اشی ءَ ہاتر ءَ سرپدی زیرگ المی اِنت۔
دیمترا سنگت ءَ تران کنان ءَ گشتگ کہ آرٹیفیشل انٹیلنجس یک مشین یا کمپیوٹر سسٹمے ءَ وت مصنوعی داب ءَ ٹرینگ دئیگ ءِ نام انت دانکہ مشین وت دربرگ ءِ عمل ءَ چہ گوزیت ءُ فیصلہ سازی نیمگ ءَ شُت بہ کنت۔ مشین ءِ ٹرین کنگ ءِ ھمے عمل ءَ مشین لرننگ گشگ بیت۔ مشین لرننگ ءِ تہ ءَ مینوئلی مشین ءَ ان پٹ دیگ ءَ ہوار ٹرین ھم مینوئلی کنگ بیت۔ بلے نوکیں دور ءَ مشین لرننگ ءِ جاہ ڈیپ لرننگ ءِ فیلڈ دیم ءَ اتکگ۔ ڈیپ لرننگ ءِ تہ ءَ مشین ءَ تہنا ان پٹ دیگ بیت پدا مشین وت لرننگ پراسس بندات کنت ءُ وتی ھساب ءَ دربرگ ءِ عمل ءَ چہ گوزیت ءُ ھاسیں پیٹرنے ءَ انٹیلیجنس ودی کنت۔ مرشی اے آئی ءِ گیشتر سافٹ وئیر بزاں کہ چیٹ جی پی ٹی یا ڈیپ سیک یا ادیگہ ملٹری اے آئی سافٹ وئیر ڈیپ لرننگ ءِ وسیلہ جوڈ کنگ بوتگ اَنت ءَ بوئگ اَنت۔
اے آئی مشین یا ڈیپ لرننگ ہاترا ھاسیں انفارمیشن یا ان پٹ ءِ الم درکار بیت۔ ھمے انفارمیشن بزان کہ ساری ءَ چے موجودیں انسانی علم ، تجربہ یا تاریخ ءَ ڈیٹا گشگ بیت۔ ڈیٹا ڈیجیٹل دروشم ءَ وجود داراِیت۔ آرتیفیشل انٹیلی جنس ءَ چے ساری ءَ انٹرنیٹ ءِ وھد ءَ ڈیٹا کسان بوتگ کہ آئی ءِ کچ ، رفتار ، ڈائیورسٹی کم یا کسان بوتگ بلے آرٹیفیشل انٹیلنجس ءِ آئگ ءَ رند ڈیٹا وتی کسانیں دروشم ءَ چہ در کیت ءُ مزنیں دروشمے زیر ایت چیا کہ مشین ءِ تہ ءَ ذہانت ءِ ودی کنگ کسانیں معلومات یا ڈیٹا گوں بوت نہ کنت۔ ھمے سوب بنت کہ دنیا ءَ بگ ڈیٹا ءِ فیلڈ دیم ءَ کیت۔ اے روایتی ڈیٹا ءَ چہ جتا بیت۔ بگ ڈیٹا اے آئی ءِ لرننگ ہاترا کارمرز کنگ بیت۔ ابید طہ ڈیٹا اے آئی وجود نیست نیست۔ ھستیں وھد ءَ اے ڈیٹا فیول ءِ ھساب ءَ زانگ بوئگ ءَ اِنت۔ بگ ڈیٹا ڈیجیٹلی جوڈ کنگ بیت، یکجا کنگ بیت ءُ پدا ہمے ڈیٹا ءِ یک ھاسیں پیٹرنے ءِ چیرءَ انالائیزیشن کنگ بیت۔ ھما انسان کہ سمارٹ فون کارمرز کنگ ءَ اِنت آ یکیں سیکنڈ ءِ تہ ءَ 02 MB ڈیٹا پیدا کنگ ءَ اِنت۔ ھمے ڈیٹا دنیا ءِ مستریں کمپنی یکجا کنگ ءَ انت ءُ پدا ھمے ڈیٹایانی بنیادءَ مزنیں ائے آئی (AI) سافٹ وئیر کمپنی جوڈ کن اَنت۔ نوب جُست ایش اِنت ھمے بگ ڈیٹا کہ ڈیجیٹلی ھست اِنت ایش مڑدمانی سیاسی و سماجی زِند ءِ سرءَ چونیں سان دور دئگ ءَ انت ءُ ہمے ڈیٹا انسان ءِ ھلاپ ءَ چوں کارمرز کنگ بیت؟ ہمے ڈیٹا انسانی آزادی ءَ چوں گار کنان اِنت؟
جارج اورول وتی ناول ( 1984) تہا بِگ برادر (Big Brother)ءِ ذکر کنت کہ مزنیں برات بزان ڈکٹیٹر مدام مڑدم ءَ گندگ ءَ اِنت کہ شہری چی کنگ ءَ اَنت، چی جیڑگ ءَ اَنت, ھستیں ڈکٹیٹر ھلاپ ءَمڑدم سیاسی جُنز ءِ چیزے بہراَنت یا ناں۔ ھمے ھساب مرشی ایں دور ءَ بِگ ڈیٹا ترا گندگ ءَ اِنت ایشی درور انچوش ا ِانت کہ تو مرشی گوگل ءَ کجام چیز سرچ کنے ھمے سرچ ھسٹری گوگل وتی کرا ڈیٹا ھساب ءَ ایر کنت ءُ مزنیں کارپوریشن، کمپنیاں ھمے سرچ ہسٹری ڈیٹا ءِ ھساب ءَبہا کنگ بیت۔ فیسبک سرءَ تو چونیں پوسٹ دئیگ ءَ اِت یا تئی فرینڈ لسٹ تہ ءَ چونیں مڑدم ایڈ اَنت اے کلیں ڈیٹا ھساب ءَ فیسبک کر ءَ ایر اَنت۔ مزنیں سوشل ایپ بزان کہ گوگل، فیسبک، انسٹاگرام، ٹک ٹوک، ٹوئیٹر، اسنیپ چیٹ یا دیگہ کلیں ڈیٹا یکجا کنگ انَت۔ پدا ھمے ڈیٹا انالائیز کنگ بیت ءُ ھاسیں پیٹرن ءِ گو مزنیں کارپوریشن، کمپنی یا ھکونت ءَ بہا کنگ بیت۔ ھمے ڈیٹا ءِ بنیاداں سوشل ایپس تئی دیم ءَ ھمے ھاسیں کمپنی، کارپوریشن یا ھکومت ائے پروپیگنڈا، ایڈورٹائزمنٹ دیم ءَ کاراَنت ۔ بقول ہرارئے کہ مرشی انسانی رضا ھمے سوشل میڈیا سافٹ وئیر جوڈ کنگ ءَ اَنت۔ آرٹیفیشل انٹیلیجنس ءَ ھمے کار ارزان کُتگ کہ آں مینوئلی ڈیٹا ءِ انالئیز کنگ جاگہ زوت ڈیٹا انائیز کُرت کنت پدا ھمے ڈیٹا انائیزیشن ءِ بنیاداں ائ آئی تئی دیم ءَ ھاسیں مواد کار اِیت ءُ تئی رائے جوڈ کنت۔
آرتیفیشیل انٹیلیجنس تہنا کمرشلی کارمرز بوئگ ءَ نہ اِنت بلکہ دنیا ءِ مزنیں جنگانی تہا ھم ائے آئی کارمرز کنگ بوئگ ءَ اِنت۔ درور روس ءُ یوکرین ءِ جنگ ءِ تہا یوکرین ءِ ڈیفنس سسٹم وتار مھمکی ءَ داراِیت۔ یوکرین وتی ڈیفنس ءِ ھاترا آٹونومس ڈرون کارمرز کنت ۔ ھمے ڈرون جنگ ءِ میدان ءَ انسانی موومنٹ ڈیٹیکٹ کن اَنت ءُ دزمن ءِ لشکر ءِ سرا اُرش کن اَنت۔ روس ءَ دہ ہزار چے گیش ھمے وڑیں ڈرون جوڈ کُتگ کہ آں سرجمی ءَ آرٹیفیشل انٹیلیجنس ءَ گو بندوک اَنت۔ دومی نیمگہ روس ھم ائے آئی وسیلہ یوکرین ءِ لشکرئے ھوصلانی نزور کنگ ہاترا ائے آئی آڈیوز، ائے آئی عکس ءُ وڈیوز کارمرز کنت۔ گشگ بئیگ ءَ اِنت کہ روس ءُ یوکرین ءِ جنگ آٹونومیس سلاھانی کارمرز کنگ ءِ واستہ اولی تجربہ گاہ بوئگ ءَ اِنت۔ ایش ءَ چے ابید اسرائیل ءُ فلسطین ءِ جنگ ءِ تہا ھم آرتیفیشیل انٹیلیجنس کارمرز کنگ بوتگ۔ اسرائیل ءِ آئرن ڈوم سسٹم بہ بیت یا آٹونومس ڈرون کُلیں سلاہ غزہ ءِ سرا کارمرز کنگ بوتگ اَنت۔ اسرائیل ءِ ملٹری AIسافٹ وئیر ءَ ٹارگٹ سلیکشن کُتگ ءُ آٹونومس ڈرون ءَ ھمے ٹارگٹءِ سرا بمب دوڑ داتگ اَنت۔ائے تنہا سلاہانی ہاترا کارمرز بوئگ ۴َ نہ اِنت بلکہ مڑدمانی سرویلینس ءِ واستہ ائے آئی کارمرز کنگ بوئگ ءِ اِنت۔ Face Recognition ءِ لیکہ مرشی دنیا ءِ بازیں استان ءِ کارمرز کنگ ءَ اِنت۔ ایشی وسیلہ بازیں ھکومت ءِ وتی شہری مڑدم ءَ چارگ ءَ اِنت۔ درور نارتھ کوریہ تہا انچوشیں سسٹم ءِ آرگ ءِ جہد بوئگ ءَ اِنت کہ ھمک مڑدم یک بریسلٹ ءِ گٹ ءَ کنت۔ ھمے بریسلٹ مڑدمانی جزبات، رویہ، کار ءُ کر ءَ واچ کنت پدا ھمے ڈیٹا بنیات ءَ مڑدمانی سوشل ءُ پولیٹیکل اسکیلنگ کنت۔ دومی نیمگہ چائینا تہا ایغور مسلمانانی ہاترا سوشل کریڈٹ سسٹم کارمرز کنگ بوئگ ءَ اِنت۔ آرتیفیشل انٹیلی جنس مرشی ایں زمانگ ءَ خودکار سلاہ ءَ چے بہ گر مڑدمانی سرویلنس Survelience ) ءِ واستہ کارمرز کنگ بوئگ اِنت۔ ایش چے ابید ائے ائی پروپیگنڈا، مس انفارمیشنہاترا ھم کارمرز کنگ بوئگ ءَ اِنت۔
دیمترا سنگت ءَ تران کنان ءَ گشتگ ھمے سوب اَنت کہ ائے آئی مرشی سیاسی ءُ چاگردی مٹ ءُ بدلی ءِ آواری ءَاِستانی جنگ ، انسرجنسی ، کنفلیکٹس انی دروشم ءُ راہ ءُ راھبنداں ھم مٹ کنان اِنت۔ مرشی دنیا تہا روایتی جنگ ءَ چے گیش الگوریتھم انی وسیلہ جنگ بوئگ اَنت۔ جنگانی ھمے نوکیں زمانگ یا ٹیکنیک ءَ الگورتھمک وارفئیر ( Algorithmic Warfare ) گشگ بیت۔ دنیا ءِ مستریں انسرجنٹ لشکرانی انسرجنسی ءُ اِستانانی نیمگہ چے کاوئنٹر انسرجنسی ہاترا الگوریتھمک وارفئیر کارمرز کنگ بوئگ ءِ اَنت۔ دنیا ءِ ھمک فیلڈ ڈیٹا سائنس، اکنانومی، سیاست، سماج، جان سلامتی ءُ بہ گر فوجی ساز ءُ سامان، جنگ ءُ جدل، انسرجنسیز ۔۔۔ ھمک جاگہ ائے آئی کارمرز بوئگ ءَ اِنت۔ گُدا ھستیں وھد ءِ لوٹ اِنت کہ بلوچ نودربر ھم وتار دنیا ءِ ھمے ٹیکنالوجیکل انقلاب ءَ ھم دپ بہ کن اَنت۔ ھستیں وھد ءِ نوکیں ٹیکنالوجیکل ٹولزاںسرپد بوئگ، ایشانی کارمرز کنگ ءِ واستہ وتی تہا بودشت ودی کنگ ءِ سرا کار بندات بہ کن اَنت۔ ائے ائی سرویلینس ءِ زمانگ ءَ ڈیجیٹل پرائیویسی، سائیبر سیکورٹی وانگ کرزیت۔ ائے آئی ءَ ھمک شہ آٹومیشن نیمگ ءِ بُرتگ گُڈا بائید ایں بلوچ ورنا ھم ائے آئی ءِ ٹول ءَ گو وتار ھمگرنچ بہ کن اَنت ءُ بلوچ راجی جوڑشت ءُ بلوچ راجی جُنز ءِ بیانیہ مھکم کنگ ءِ ہاترا ائے آئی ٹولزاں کارمرز بہ کن اَنت۔
گُڈ سرا جست ءُ پسو ءِ سیشن بوتگ۔ دیوان ءَ ساڑی ئیں نودربراں سرہال ءِ سر ءَ جست کُتگ ءُ جستءُ پُرسی سیشن پد دیوان ھلاس کنگ بوتگ۔
